Αγιάσος: Μια ψηφίδα στο γαλαξία των συμβόλων
Γράφει η ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΖΗΣΗ, Καθηγήτρια του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Από το NEWSROOM Δημοσίευση 8/8/2023
Περίπου 10 χρόνια συμπληρώνονται από την εγγραφή της μαστιχοκαλλιέργειας Χίου, το 2014, στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτισμικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας, που αναγνώρισε ότι τα Μαστιχοχώρια και οι κάτοικοι τους μαζί με την καλλιέργεια της μαστίχας συνιστούν ξεχωριστό και ιδιαίτερο πολιτισμικό στοιχείο στην οικουμένη (Π.Ι.Ο.Π., 2016).
Η διαδικασία της εγγραφής χρειάστηκε να συνδυάσει ένα πλήθος από διαφορετικά στοιχεία, όπως: παραδοσιακή τεχνογνωσία, οργάνωση του βίου των μαστιχοκαλλιεργητών, οι δεσμοί μεταξύ τους, τραγούδια, ιστορίες και γλωσσικές εκφράσεις σχετικές με την μαστίχα.
Μόλις πρόσφατα, η Αγιάσος πέτυχε την ένταξη του Αγιασώτικου Καρναβαλιού και των συνοδευτικών του εθίμων στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η έννοια της διαφύλαξης του λαϊκού πολιτισμού, της ανάδειξης των στοιχείων και της αξίας του είναι κεντρική για τον προσδιορισμό της κοινωνικής και της πολιτισμικής ταυτότητας των κοινοτήτων και των φορέων τους.
Η διαφύλαξη περιγράφει τη δυναμική διαδικασία της μετάδοσης της γνώσης από γενιά σε γενιά, την παράδοση της παλιάς γνώσης, και παράλληλα, την αξιοποίηση της σε νέα περιβάλλοντα και νέες συνθήκες.
Η ανάδειξη της αξίας είναι συνδεδεμένη με το αίσθημα της δέσμευσης και της υπερηφάνειας που συνοδεύει την προσήλωση σε μια τέχνη, σε μια επιτέλεση χορού, εθίμου, τραγουδιού, χορωδίας. Το κέντρο βάρους για την διαφύλαξη της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς είναι η ίδια η κοινότητα και οι άνθρωποι της που μέσα από την ενεργό συμμετοχή, την εμπλοκή και τον ασπασμό τους σε ένα κοινό σύστημα μυθικών και πολιτισμικών αναπαραστάσεων βιώνουν την μέθεξη της συνένωσης.
Η Αγιάσος και όλα τα χαρακτηριστικά της σημάδια, οι παραδοσιακοί τεχνίτες με μοναδικά και σπουδαία ταλέντα, το καρναβάλι και τα συνοδευτικά του έθιμα, οι επιτελέσεις των εθίμων (Κουτσκουδής, 2022), και κυρίως, η συμμετοχή της κοινότητας και των ανθρώπων σ’ αυτά, αποτελούν ζωντανά τεκμήρια μιας παλλόμενης παράδοσης που αντλεί ενδογενώς τις δυνάμεις της.
Η πολιτισμική συμπερίληψη της κοινότητας της Αγιάσου στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτισμικής Κληρονομιάς είναι μια πράξη θεσμικής αναγνώρισης του πολιτισμικού της πλούτου που είναι άπιαστος, διότι είναι το μαγικό των ανθρώπων την στιγμή της συνένωσης κατά την επιτέλεση των εθίμων, είναι οι ζωντανοί ανθρώπινοι θησαυροί, οι ξυλογλύπτες, οι αγγειοπλάστες, οι μουσικοί και οι λόγιοι, που μέσω του μόχθου, του ταλέντου και της σπάνιας προσήλωσης δημιουργούν πνευματικά έργα και καλλιτεχνήματα μοναδικής αξίας.
Πέρα, όμως, από την θεσμική αναγνώριση, είναι η ίδια η κοινότητα της Αγιάσου και οι φορείς της, που εκφράζουν την δέσμευση τους να τοποθετούν τις δικές τους ψηφίδες στο σύμπαν των συμβόλων.
Το αναγνωστήριο της Αγιάσου, ένας πνευματικός φάρος, συγκεντρώνει τα πολιτισμικά ίχνη του παρελθόντος τα οποία ανανεώνει διαρκώς μέσω νέων δράσεων και της νέας γενιάς. Σε λίγες μέρες, η Αγιάσος θα βάλει τα καλά της, και εύχομαι Καλό Δεκαπενταύγουστο…
Κουτσκουδής, Π. (2022). Νάματα. Αθήνα: Παράγραφος.