Αναβίωση των εθίμων του κλήδωνα και τα κάψαλα
Ο Σύλλογος «Ακράσιων» (Πολιτιστικός Σύλλογος Ακρασίου Λέσβου) και φέτος αναβιώνει τα δύο έθιμα (κλήδονα – τα κάψαλα) στο Ακράσι την 24 Ιουνίου ημέρα Σαββάτο
Από το NEWSROOM Δημοσίευση 22/6/2023
Κάθε χρόνο στις 24 Ιουνίου γιορτάζεται το γενέθλιο του Αγ. Ιωάννου τού Προδρόμου, ή αλλιώς, όπως είναι γνωστό εδώ στο Ακράσι και σε όλα τα χωριά της Λέσβου, είναι «Τ’ Αγιού Γιαννιού τ’ Ηλτρουπιού» (συμπίπτει με το θερινό ηλιοστάσιο όπου γίνεται η μετάβαση από την άνοιξη στο καλοκαίρι) ή «τ’ Λαμπαδιστή» γιατί στην γιορτή του ο κόσμος ανάβει φωτιές, τα γνωστά μας «κάψαλα» όπου ως εθιμικό προσάναμμα χρησιμοποιούνται από τους κατοίκους του κάθε χωριού τα αποξηραμένα μαγιάτικα στεφάνια. Την παραμονή 23 Ιουνίου ένα κορίτσι ή αγόρι συνήθως πρωτότοκο με τους δύο γονείς εν ζωή φέρνει από την βρύση ή το πηγάδι τ΄ αμίλητο νερό (δεν πρέπει να μιλήσει σε κανένα σε όλη την διαδρομή) μέσα σε ένα πήλινο δοχείο. Μέσα στο δοχείο όλος ο κόσμος αλλά κυρίως οι νέες και οι νέοι έριχναν ο καθένας από ένα μικροαντικείμενο (π.χ. κουμπί, δαχτυλίδι, σκουλαρίκι, κλπ) που το λένε ριζικάρι. Μετά σκεπάζεται το πήλινο αυτό δοχείο με άσπρο ή κόκκινο πανί και το δένουν με κλαδί λυγαριάς, λέγοντας:
Κλειδώνουμι του κλήδουνα
Μι τα΄ Αϊ Γιαννιού την χάρη
Και κάθε καλορίζικος/η
Κάθε καλό να πάρει
Μετά το πήλινο δοχείο το έβαζαν όλη την νύχτα έξω για να το βλέπουν τ’ άστρα. Ανήμερα ημέρα εορτής του Αγίου το απόγευμα (φέτος είναι ημέρα Σάββατο, και ώρα 7 το απόγευμα) θα ανοιχτεί ο κλήδονας λέγοντας:
Ανοίξιτι του κλήδουνα
Μι τ΄ Αϊ Γιαννιού την χάρη
Κι όποιο ‘ναι καλορίζικο
Τώρα θε να προβάλει
Το παιδί που έφερε το αμίλητο νερό την παραμονή του Αγίου βγάζει ένα - ένα τα ριζικάρια – αντικείμενα από το πήλινο δοχείο (βλέπε σχετικές φωτογραφίες) Ταυτόχρονα λέγονται για τον καθένα από ένα τετράστιχο επαινετικό ή πειραχτικό (για εκείνον που το ριζικάρι ήταν δικό του). Από το συσχετισμό του αντικειμένου με το τετράστιχο βγαίνει η μαντεία.
Μετά ανάβονται φωτιές από τα αποξηραμένα μαγιάτικα στεφάνια (βλέπε φωτογραφία) και τις οποίες πηδούν μικροί και μεγάλοι επειδή πιστεύουν ότι η φωτιά διώχνει από πάνω τους τις αρρώστιες. Είναι τα λεγόμενα «κάψαλα» ίσως γιατί όταν πηδάς την φωτιά υπάρχει περίπτωση να «καψαλιαστής» δηλαδή να «νιώσεις» ότι η φωτιά ότι σε ακουμπά.
