Οι άγνωστοι ήρωες της Μυτιλήνης
Με αφορμή τη σημερινή τελετή στο μνημείο του Λιμενάρχη Καζάκου στο λιμάνι της πόλης. Οι Λιμενικοί Ηλίας Καζάκος και Γιώργος Κωτούλας και η αντιστασιακή ομάδα με τον «πρόσκοπο» Γιώργο Ζλατόγλου-Γράφει ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ*
Δημοσίευση 5/6/2022
Μεγάλη Πέμπτη του 2021 ήταν που μπήκε και έδεσε στο λιμάνι της Μυτιλήνης το δεύτερο νεότευκτο Παράκτιο Περιπολικό Σκάφος ΛΣ 910 «Γεώργιος Κωτούλας».
Λίγοι ήξεραν πως εκείνη την ώρα ξανασυναντιόταν δυο άγνωστοι ήρωες της Εθνικής Αντίστασης κατά των ναζί Γερμανών κατακτητών. Ο Γιώργος Κωτούλας και ο Λιμενάρχης Μυτιλήνης Ηλίας Καζάκος. Μέλη της ίδιας αντιστασιακής οργάνωσης που φυγάδευε Έλληνες και Συμμάχους αγωνιστές, ξεχασμένους στην Ελλάδα στο μέτωπο της βόρειας Αφρικής.
Ακόμα λιγότεροι ξέρουν ότι οι δυο αυτοί άνδρες εκτελέστηκαν ο ένας δίπλα στον άλλον, μαζί με άλλους έξι πατριώτες, στο Σκοπευτήριο Καισαριανής. Ήταν 5 Ιουνίου 1942. Ένας ακόμα άγνωστος στους Μυτιληνιούς σύντροφος τους, ο 25χρονος Γιώργος Ζλατόγλου, Αιβαλιώτης πρόσφυγας στο νησί ο γνωστός στην αντιστασιακή ομάδα και σαν Πρόσκοπος, εκτελέσθηκε ένα χρόνο μετά. Λίγα μέτρα παραπέρα από το σημείο όπου έδεσε το Παράκτιο Περιπολικό Σκάφος ΛΣ 910 «Γεώργιος Κωτούλας», στο «σκοπευτήριο» της Μυτιλήνης, στα Τσαμάκια.
Ο Ηλίας Καζάκος γεννήθηκε το 1905 στις Άνω Μπουτίνες Μεσολογγίου. Το 1939 τοποθετήθηκε λιμενάρχης Μυτιλήνης, φέροντας τον βαθμό του υποπλοιάρχου. Με την έλευση των Γερμανών, συγκρότησε δική του αντιστασιακή οργάνωση σε σύνδεση με άλλες οργανώσεις και τις υπηρεσίες των Άγγλων, φυγαδεύοντας Έλληνες και ξένους στα απέναντι μικρασιατικά παράλια απ’ όπου έφταναν στη Μέση Ανατολή.
Μέλος της αντιστασιακής οργάνωσης ο Γιώργος Ζλατόγλου, γεννημένος το 1921 στο Αϊβαλί μέλος προσκοπικής ομάδας της Μυτιλήνης που είχε διαλυθεί και αυτή όπως και όλη η προσκοπική κίνηση από τη δικτατορία του Μεταξά με νόμο το 1938. Ο Ζλατόγλου το καλοκαίρι του 1941 ίδρυσε μια παράνομη προσκοπική ομάδα με την οποία πραγματοποιούσε δράσεις στα βουνά της Ουτζάς και μέσω αυτών στο αρχαίο υδραγωγείο της Μόριας. Τα πολύτιμα στοιχεία που συνέλεγε ο Ζλατόγλου παρακολουθώντας τις κινήσεις των ναζί στα πυροβολεία του Καρά Τεπέ παρέδιδε στον Καζάκο.
Τέλη του 1941 – αρχές του 1942, ο Καζάκος φοβούμενος ότι η Γκεστάμπο είχε αντιληφθεί τη δράση του διέφυγε στην Αθήνα.
Εκεί συνδέθηκε με το Γιώργο Κωτούλα, συνάδελφο του στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και στη συνέχεια στο Λιμενικό Σώμα. Υπολογίζεται ότι η οργάνωση τους φυγάδευσε συνολικά πάνω από 1000 άτομα που πέρασαν στα μέτωπα του πολέμου στη βόρεια Αφρική.
Ο κλοιός της Γκεστάπο όμως έσφιγγε γύρω τους. Έτσι τη Μεγάλη Τετάρτη 1 Απριλίου του 1942 με το βενζινόπλοιο «Άγιος Ιωάννης» ξεκίνησαν και αυτοί ένα ταξίδι προς την Αίγυπτο. Σύνολο επιβαινόντων 43 άτομα από τα οποία ένας Άγγλος Λοχίας. Η αποστολή όμως είχε προδοθεί. Λίγο μετά την αναχώρηση τους, κοντά στα νησιά Φλέβες του Σαρωνικού κόλπου, εντοπίστηκαν και συνελήφθησαν.
Οδηγήθηκαν στα κρατητήρια της Γκεστάπο στην ακτή Μουτσοπούλου και μετά στις φυλακές Αβέρωφ. Παρά τα φρικτά βασανιστήρια στα οποία υποβλήθηκαν δεν πρόδωσαν τους συνεργάτες τους.
Στις 4 Ιουνίου και μετά από ένα σαμποτάζ στα Λιόσια η ναζιστική διοίκηση κατοχής της Αθήνας ανακοίνωσε ότι «κατόπιν της διαπραχθείσης απόπειρας κατά την νύχτα 4 Ιουνίου επί του τμήματος σιδηροδρομικής γραμμής Λιοσίων –Αθηνών, διετάχθη η εκτέλεσις ορισμένου αριθμού κρατουμένων…».
Το πρωί της επομένης, στις 5 Ιουνίου 1942 εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής οι Υποπλοίαρχοι του Λιμενικού Σώματος Ηλίας Καζάκος και Γιώργος Κωτούλας, ο Επισμηναγός της Αεροπορίας Μιχάλης Ακύλας, οι ναυτικοί στο σκάφος της διαφυγής Δημήτρης Γιαγκουδάκης και Παναγιώτης Δημαράς, ο εργάτης Γιώργος Αναγνωστόπουλος και οι φοιτητές Λευτέρης Κιοσσές του τμήματος χημείας και Νίκος Μοσχόπουλος της ιατρικής. Οι δυο τελευταίοι γιατί εξέδιδαν την αντιστασιακή εφημερίδα «Φωνή των Σκλάβων».
Στο τελευταίο γράμμα του προς τον αδελφό του ο Γεώργιος Κωτούλας έγραφε:
«Γεώργιος Γρηγ. Κωτούλας Φυλακές Αβέρωφ, Πέμπτη, 4 Ιουνίου 1942, ώρα 10 μ.μ.».
Αγαπητέ Κώστα,
Πεθαίνω με το όνομα της γλυκιάς Ελλάδας στα χείλη. Η τύχη με κυνήγησε τα τελευταία χρόνια, την ευχαριστώ όμως που μου έδωσε την ευκαιρία να προσφέρω τη ζωή μου για την Πατρίδα, την οποία οραματίζομαι μεγάλη. Εκφράζω προς τους προσφιλέστατους μου γονείς την ευγνωμοσύνη μου για τη στοργή με την οποία με ανέθρεψαν. Πρέπει να παρηγορηθούν για το θάνατο μου… Εις τα αγαπητά μου ξαδερφάκια Μήτσο και Νίκο κληροδοτώ την αγάπη για την Πατρίδα. Ζητώ απ΄ όλους συγχώρεση για όσες φορές σας επίκρανα. Τις τελευταίες στιγμές της ζωής μου σκέπτομαι μαζί με σας και τους καλούς μου φίλους, τους οποίους ασπάζομαι. Είμαστε στο κελί χέρι χέρι με τον Ηλία. Σας φιλώ όλους χίλιες φορές!».
Το αντίστοιχο σημείωμα του Ηλία Καζάκου προς τη μητέρα του αναφέρει:
«Λιλή μου, Κατίνα μου, Πίπη.
Μετά 10 λεπτά είμεθα προ του εκτελεστικού απόσπάσματος.
Θάρρος, υπερηφάνεια.
Πάντες, 8 εν όλω εστάθημεν και είμεθα ψύχραιμοι. Αξιωματικοί εγώ, ο Κωστούλας χέρι με χέρι, γράφω όρθιος, στο πακέττο. Να ζητήσετε το γράμμα μου από τον Παπαντώνη και τας αποσκευάς μου από τους φύλακας Αβέρωφ Νο 73.
Σας φιλώ πάλιν
Ηλίας
Αιώνια μαζί σας
Κυρίαν Κατίναν Ρωσέττη-Παγκράτι
Διεύθυνση σπιτιού:Μεσολογγίου 5-Αθήνα».
Ας σημειωθεί ότι η εκτέλεση των Κωτούλα - Καζάκου και των υπολοίπων ήταν η δεύτερη εκτέλεση πατριωτών στην Καισαριανή. Η πρώτη είχε γίνει στις 26 Μαΐου 1942 με θύματα τα αδέλφια Άγγελος και Μαρίνος Μπάρκας, 24 και 19 ετών αντίστοιχα.
Ο Γιώργος Ζλατόγλου, ένα χρόνο μετά τη σύλληψη των Κωτούλα και Καζάκου συνελήφθη στην προσπάθεια του να διαφύγει στα απέναντι Μικρασιατικά παράλια με προοπτική τη Μέση Ανατολή και στη συνέχεα το μέτωπο της βόρειας Αφρικής. Στις 14 Σεπτεμβρίου του 1943 εκτελέστηκε στα Τσαμάκια μαζί με τους Στρατή Καραμούτσο, Στρατή Ζωγράφο, Τριαντάφυλλο Βεκιαρίδη και Θόδωρο Ανδριώτη.
Σήμερα στη Μυτιλήνη η μνήμη του Γιώργου Κωτούλα ξανάζησε στην τελετή που πραγματοποιήθηκε στην προτομή του Ηλία Καζάκου με αφορμή την 80η επέτειο από την εκτέλεση του. Το όνομα του, «οδός Λιμενάρχη Καζάκου» έχει δοθεί σε δρόμο στη Χρυσομαλλούσα. Τέλος ο Γιώργος Ζλατόγλου μνημονεύεται στο μνημείο των εκτελεσμένων πατριωτών στα Τσαμάκια και στο μνημείο των προσκόπων που σκοτώθηκαν την περίοδο 1941 – 1944 στα βουνά της Αλβανίας ή συμμετέχοντας στην Αντίσταση. Ονοματοθεσία στη μνήμη του δεν έγινε κατορθωτό να βρεθεί.
