Φωτογραφία από τη δίκη. Ο Ηλίας Αργυριάδης και με σκυμμένο κεφάλι ο Μιλτιάδης Μπισμπιάνος. Πίσω του ο Βασίλης Αργυριάδης, αδερφός του Ηλία

Είναι που ο Πικάσο τον απεικόνισε στο πασίγνωστο σκίτσο με το γαρύφαλλο; Γιατί οι ποιητές τον τραγούδησαν; Γιατί η γυναίκα του η Έλλη Παππά – πολύ καλά έκανε – φρόντισε να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη του; Γιατί οι κομματικοί του σύντροφοι χρειαζόταν ένα σύμβολο σε μια χρονική στιγμή ήττας; Για όποιο λόγο κι αν αυτό έγινε κάθε χρόνο σαν σήμερα 30 Μαρτίου, θυμόμαστε επιλεκτικά το Νίκο Μπελογιάννη. Λίγοι μνημονεύουν ότι μαζί με το Νίκο Μπελογιάννη στις 4.15 τη νύχτα της Κυριακής 30 Μαρτίου του 1952, στο Γουδή, από στρατιωτικό απόσπασμα, υπό το φως των προβολέων των στρατιωτικών οχημάτων (σημειώστε πως ακόμα και οι Γερμανοί ναζί κατακτητές δεν έκαναν εκτελέσεις Κυριακή και πριν ανατείλει ο ήλιος), εκτελέστηκαν οι σύντροφοι του Ηλίας Αργυριάδης, Νίκος Καλούμενος και Δημήτρης Μπάτσης. Είχαν καταδικαστεί λίγες μέρες πριν, το Φεβρουάριο της ίδιας χρονιάς εις θάνατον και μάλιστα «δις» για την υπόθεση των ασυρμάτων του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ.

Φωτογραφία λίγο πριν την εκτέλεση. Από αριστερά, Δημήτρης Μπάτσης, Νίκος Μπελογιάννης, Ηλίας Αργυριάδης, Νίκος Καλούμενος

Ο καθένας από τους τρεις συντρόφους του Νίκου Μπελογιάννη έχει μια μοιναδική πραγματικά και πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία.Ας σταθούμε σε αυτήν του Ηλία Αργυριάδη, γεννημένου το 1910 στη Μικρασιατική Πέργαμο που μαζί με την οικογένεια του – όσους από αυτήν σώθηκαν – πέρασαν πρόσφυγες στη Μυτιλήνη. Αργότερα έφυγαν για τη Μακεδονία και από εκεί ενήλικας πια ακολουθεί ένα πολύ δύσκολο δρόμο, αυτόν του κομμουνιστή σε δύσκολα χρόνια. Παράνομος, στη φυλακή, στην εξορία, στο βουνό, καταζητούμενος σχεδόν πάντα. Γκρεμοτσακισμένος βρήκε αποκούμπι στο ΚΚΕ και στην κομμουνιστική ουτοπία. Ήταν για αυτόν όπως και για πολλές χιλιάδες άλλους Μικρασιάτες, μια διέξοδος που εν τέλει αποδείχθηκε αδιέξοδη. Ο μόνος τρόπος να σταθεί όρθιος σε μια εχθρική προς τους πρόσφυγες πατρίδα που τους είχε πετάξει περιθώριο. Παλεύοντας ενάντια σε αυτές τις πολιτικές δυνάμεις που το 1922 τον έστειλαν πρόσφυγα και 30 χρόνια μετά τον εκτέλεσαν.«Γυναίκα του Αργυριάδη ήταν, λέει ο Βλάσης Ατζίδης, η Κατίνα Δάλλα, Μικρασιάτισσα από τη Σινασσό της Καππαδοκίας, η οποία αυτοκτόνησε από την υπερβολική πίεση που δέχτηκε και της οποίας τα παιδιά, το μετεμφυλιακό σκληρό κράτος τα έστειλε για υιοθεσία στην Αμερική.

Ο Κωνσταντίνος Μίχος αναφέρεται σε δημοσίευμα του στην τραγική συνέχεια για την οικογένεια του Αργυριάδη: «...Μηχανικός-ηλεκτρολόγος, τον φώναζαν Ήφαιστο διότι έπιαναν τα χέρια του. Αυτός έστησε τον ασύρματο στη βίλα «Αύρα» στη Γλυφάδα όπου διέμενε με την οικογένειά του. Όταν συνελήφθη, η ασφάλεια πήρε για ανάκριση και τη γυναίκα του, την Κατίνα Δάλλα και τα τρία από τα τέσσερα παιδιά του: την δωδεκάχρονη Έφη, και τις μικρότερες Ιωάννα και Ολυμπία. Όταν οι ανακριτές Λάμπρου (ο γνωστός μετέπειτα βασανιστής του Κοροβέση) και Αγγελόπουλος δεν μπόρεσαν να αποσπάσουν πληροφορίες από τη γυναίκα του, οδήγησαν την Έφη σε νταμάρι στον Υμηττό όπου την υπέβαλαν σε εικονική εκτέλεση. Μετά από λίγες ημέρες τις άφησαν όλες ελεύθερες αλλά η μητέρα τους πήρε χάπια και έπεσε από το μπαλκόνι του σπιτιού τους και ξεψύχησε στα χέρια της Έφης. Οι δύο μικρότερες δόθηκαν για υιοθεσία σε ένα ζευγάρι Ελληνοαμερικανών στη Μασαχουσέτη.
Εδώ σταματώ. Σκέφτομαι αυτά τα δύο κορίτσια, που προφανώς πέρασαν καλύτερα αλλά ήξεραν ότι ήταν άλλων γονιών που πίστευαν άλλα πράγματα από τους θετούς γονείς τους (τα υιοθετημένα παιδιά δίνονταν σε γονείς αποδεδειγμένα δεξιούς). Τα κορίτσια κατάφερε να τα βρει η μεγαλύτερη αδελφή τους το 1980 αλλά μόνο με την Ολυμπία/Helen μπόρεσε να αποκαταστήσει την σχέση, «η μικρότερη Ιωάννα/Jina ζούσε μια εύθραυστη ζωή αδυνατώντας να διαχειριστεί το παρελθόν της βιολογικής οικογένειας της». Θα ήθελα να μπορούσα να χορογραφήσω αυτό το ανάμεσα που αισθάνθηκαν σε όλη τους την ζωή τα δυο κορίτσια, ανάμεσα σε δυο χώρες, δυο ιδεολογίες, ένα παρελθόν και ένα εντελώς διαφορετικό παρόν και μέλλον. Αλλά δεν μπορώ και δεν πιστεύω πια ότι κανένας που παρακολουθεί χορό ενδιαφέρεται για τέτοια έργα...».

Η ιστορία των παιδιών μέσα από τα ντοκουμέντα
Στις 30 Νοεμβρίου 1951, τρεις ημέρες μετά την αυτοκτονία της Κατερίνας Δάλλα, και ενώ ζούσε ο κρατούμενος πατέρας, αναμένοντας να γίνει η δίκη, δημοσιεύθηκε στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ», η παρακάτω ανακοίνωση:
«ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΔΑΛΑ
Αθηναία κυρία ανήκουσα εις τον εθνικόφρονα κόσμον –και το τονίζομεν δια να εκτιμηθή η ηθική σημασία της εκκλήσεώς της– μας παρακαλεί να θέσωμε δημοσία το εξής ερώτημα: “Τι θα γίνουν τα παιδιά της Αικατερίνης Δάλα; Εκείνη ηυκτοκτόνησεν. Ο Αργυριάδης, με τον οποίον τα είχεν αποκτήσει, κρατείται εις την Ασφάλειαν, και δικαίως φυσικά κρατείται. Τι θ’ απογίνουν τώρα τα δυο μικρά, τα ανήλικα όπως γράφουν οι εφημερίδες, τα οποία μένουν πια εντελώς απροστάτευτα; Θα αφήση η κοινωνία να τα περιμαζέψη καμμιά ύποπτος οικογένεια, δια να δηλητηριασθούν στο τέλος κι’ εκείνα; Δεν το φανταζόμεθα. Τη στιγμή που υπάρχει ένα ζήτημα Ελληνοπαίδων, τα οποία θέλομεν να μας αποδοθούν, ανεξαρτήτως του αν έζησαν μέσα εις κομμουνιστικήν ατμόσφαιραν, θα ήτο απάνθρωπον να αφήσωμεν εις την τύχην των αυτά τα δυο τραγικά παιδάκια. Τα οποία δεν πταίουν σε τίποτα αν εγεννήθηκαν από μίαν παράνομον σχέσιν και εις την διασταύρωσιν τόσων ευθυνών”. Διαβιβάζομεν το ερώτημα εις τας κοινωνικάς οργανώσεις, ιδίως τας γυναικείας, αι οποίαι είναι αρμοδιότεραι».
Στις 7 Δεκεμβρίου 1951, χωροφύλακες της Υποδιοίκησης Χωροφυλακής Γλυφάδας, με την εντολή «Λιώστε τους...» και χωρίς καμία εξήγηση, αποσπούν με τη βία τα παιδιά από τα χέρια της αδελφής τους Έφης στη βίλα ΑΥΡΑ, όπου ζούσαν, και όπου είχαν βρεθεί η ασύρματοι και τα παραδίδουν στην εκπρόσωπο του ΠΙΚΠΑ, επειδή τα παιδιά «έμειναν άνευ προστασίας και χωρίς τα απαιτούμενα μέσα συντηρήσεως». Στη συνέχεια, η Ιωάννα (ετών έξη) και η Ολυμπία (ετών τριών), δόθηκαν επί πληρωμή, σε ξένη οικογένεια – τροφό, η οποία διέμενε στη Δάφνη.
Ακολούθησε η εκτέλεση του Αργυριάδη.

Η υπόθεση ξεχνιέται. Στις 8 Δεκεμβρίου 1980, το θέμα δημοσιοποιείται από την Έφη σε συνέντευξή της στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», στο πλαίσιο έρευνας της εφημερίδας για τα γεγονότα του 1951-52 και την εκτέλεση των τεσσάρων κομμουνιστών.
«Ένα πρωινό, μερικές ημέρες μετά την αυτοκτονία της μητέρας των αδελφών μου Κατίνας Δάλλα, μπουκάρουν οι χωροφύλακες στην «Αύρα» και χωρίς να πουν τίποτα προσπαθούν να μου πάρουν τα παιδιά. Τραβάνε τα παιδιά. Εκείνα έχουν γαντζωθεί επάνω μου, κλαίνε. Η μεγαλύτερη, η Ιωάννα, μ’ έχει αγκαλιάσει και κρατιέται σφίγγοντας τις παλάμες της απ’ τη μαθητική ποδιά που φορούσα. Δεν ξέρω γιατί, αλλά φόραγα συνέχεια τη μαθητική ποδιά. Η μικρή Ολυμπία, βλέποντας την Ιωάννα να κλαίει και να αντιστέκεται, αρπάζεται απ’ την Ιωάννα και τσιρίζει. Για κάποιες στιγμές τα τραβούν οι χωροφύλακες, τα προστατεύω εγώ, κυριολεκτικά παλεύω, τους σπρώχνω, προσπαθώ να τους απωθήσω. Στο τέλος τα παίρνουν μέσα σ’ έναν κοπετό. Όπως έγραψε ο διοικητής της Υποδιοίκησης Χωροφυλακής Γλυφάδας, μοίραρχος Δημ. Κάβουρας, σε έγγραφο που απέστειλε προς το Γραφείο Εθνικής Ασφαλείας της Διοίκησης Χωροφυλακής Αθηνών, παρελήφθησαν τα παιδιά «παρά του Πατριωτικού Ιδρύματος Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντιλήψεως» διότι «κατόπιν της συλλήψεως του πατρός των Ηλία Αργυριάδη δι’ αναρχικήν δράσιν και του θανάτου της μητρός των Αικατερίνης Δάλλα έμειναν άνευ προστασίας και χωρίς τα απαιτούμενα μέσα συντηρήσεως». Αυτές οι στιγμές, περισσότερο και από την εικονική εκτέλεση, με έχουν σφραγίσει για ολόκληρη τη ζωή μου» είχε πει στην «Ελευθεροτυπία» στο δημοσιογράφο της Δημήτρη Οικονομέα.

Ακολούθησε ερώτηση, την οποία βρίσκουμε δημοσιευμένη στην ίδια εφημερίδα, από τον Βουλευτή της Ένωσης Κέντρου – Νέες Δυνάμεις Κωνσταντίνο Αλαβάνο προς τον τότε υπουργό Κοινωνικών Υπηρεσιών, για την τύχη των παιδιών του Αργυριάδη. Μερικές ημέρες αργότερα, στις 16-12-1980, και ύστερα από μαραθώνιες άκαρπες προσπάθειες 26 χρόνων της αδελφής τους ΄Εφης, αποκαλύφθηκε και επιβεβαιώθηκε ότι οι δύο μικρότερες αδελφές της είχαν δοθεί σε πλούσιο ομογενή επιχειρηματία στη Λυν της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ.
72 χρόνια μετά όλοι και όλα έχουν ξεχαστεί...