Η 27η Νοεμβρίου, έχει θεσπιστεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου στην Εκπαίδευση, (από το 2008). Με αυτή την αφορμή επέλεξα να συνομιλήσω με τον Τάσο Αγγελόπουλο, Διδάκτορα Θεατρολογίας (Τμήμα Θεάτρου ΑΠΘ), σκηνοθέτη και συγγραφέα.

Κύριε Αγγελόπουλε, χαίρομαι που έχω την ευκαιρία να κάνω μαζί σας αυτή τη συνέντευξη! Πιστεύω ότι, θα την χαρούν και οι αναγνώστες μας, που έχουν κοινά ενδιαφέροντα με εμάς, και δεν είναι λίγα αυτά και ασφαλώς δεν είναι λίγοι και εκείνοι! Αναφέρομαι στο βιβλίο, στο θέατρο, στο θεατρικό παιχνίδι, στην εφαρμογή του στην εκπαίδευση, (διαβάζοντάς τα διαπίστωσα πόσο συμπίπτουν οι απόψεις και οι θέσεις μας)! Και στο θέατρο του βουνού, κατά την περίοδο της αντίστασης και του εμφυλίου! Θέματα που συναντάμε στα βιβλία σας!

1. Έχετε κάνει σπουδές στο Θέατρο, στην Νομική, και στην Κοινωνιολογία Πως σας κέρδισε τελικά το θέατρο και γιατί;

Χα, χα, χα! Πώς μας κέρδισε, τελικά, όλους το θέατρο; Σίγουρα δεν έγινε για τη λεγόμενη «επαγγελματική αποκατάσταση». Νομίζω ότι το θέατρο είναι ένα όχημα βίωσης, σε συμπυκνωμένη μορφή, της ανθρώπινης εμπειρίας: σίγουρα, όταν προσέρχεσαι στο θέατρο ως επαγγελματίας, σε όποιο πόστο κι αν βρεθείς, κάτι πρέπει να καταθέσεις από εσένα, προκειμένου να επικοινωνήσεις με τον Άλλον. Αυτή η επικοινωνία, που τόσο λείπει σήμερα από παντού, είναι το μεγάλο «ατού» του θεάτρου. Και πιστεύω ότι όλοι μας αυτή την επικοινωνία αναζητούμε στο θέατρο, μία έκφραση κάποιων πραγμάτων που κανένα άλλο πεδίο δεν μας επιτρέπει να ανα-δείξουμε.

Η τέχνη, από την άλλη, έχει τους δικούς της διαύλους: ακόμα κι αν δεν ξέρεις τι ακριβώς θέλεις να «μοιραστείς», δεν μπορείς να το ορίσεις με λόγια, η τέχνη έρχεται να σου δώσει εναλλακτικές – μπορείς να το ζωγραφίσεις, να το τραγουδήσεις. Γι’ αυτό η εμπειρία συμμετοχής στο θέατρο δεν μπορεί να συγκριθεί με καμία άλλη: είναι μια μοναδική ευκαιρία («ευλογία», θα τολμούσα να πω) που σου δίνεται για να βρεις τον πυρήνα του εαυτού σου και, κυρίως, να τον μοιραστείς με άλλους.

2. Το Θέατρο στην Εκπαίδευση, πόσο σημαντικό θεωρείτε πως είναι και τι ρόλο μπορεί να διαδραματίσει σαν εργαλείο στα χέρια των εκπαιδευτικών, προς όφελος των μαθητών;

Νομίζω ότι δεν χρειάζεται πια, μετά από τόσα χρόνια, τόσα εκατομμύρια θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα παγκοσμίως, τόσες έρευνες, να επιχειρηματολογήσει κανείς για το πόσο σημαντικό είναι το θέατρο – και οι υπόλοιπες τέχνες – για την ολιστική εκπαίδευση (γνωσιακή και συναισθηματική) των παιδιών και των εφήβων. Θα επαναλάβω αυτό που είπα πιο πάνω: το θέατρο είναι σαν ένα (κοινωνικό) πείραμα: σε πολύ λίγο χρόνο, βλέπεις τι θα συμβεί αν…

Αυτό δίνει τη δυνατότητα να κατανοήσεις και να αισθανθείς τον κόσμο γύρω σου. Αυτό δεν είναι ο ορισμός της βιωματικής μάθησης, που τόσο λείπει – ακόμα, δυστυχώς – από τα σχολεία, αλλά και από την κοινωνία πια (με όλες αυτές τις μηχανές;). Ασφαλώς, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όπως όλα τα «πειράματα», έτσι και το θέατρο, ειδικά στην Εκπαίδευση που έχει να κάνει με παιδιά, πρέπει να γίνεται στις κατάλληλες συνθήκες, από τους κατάλληλους ανθρώπους και με τα κατάλληλα εργαλεία.

3. Επί της ευκαιρίας να γνωρίσουμε με λίγα λόγια στους ενδιαφερόμενους αναγνώστες μας τα βιβλία σας « ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΘΕΑΤΡΟ» και «ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΘΕΑΤΡΟ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ».

Το ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΘΕΑΤΡΟ προέκυψε από μια ανάγκη να οργανώσω, να βάλω σε μια σειρά τις ασκήσεις και τα παιχνίδια που δίδασκα σε σχολικές τάξεις ή, ακόμα, και σε επαγγελματικές ομάδες ή φοιτητές που ετοιμάζονταν για επαγγελματίες.

Θα συνεχίσω πάντα να υποστηρίζω ότι η δουλειά μας δεν είναι «παραπληρωματική» κάποιου άλλου αντικειμένου – δεν είμαστε εδώ μόνο για να παρέχουμε εργαλεία, ώστε κάποιο άλλο μάθημα (π.χ. τα μαθηματικά) να γίνει πιο ελκυστικό: είμαστε εδώ για την αισθητική εκπαίδευση των παιδιών και τη μάθηση δια του θεάτρου.

Αυτό σημαίνει ότι, όπως ένας καθηγητής ζωγραφικής, θα «μάθει» στα παιδιά να ζωγραφίζουν, έτσι κι εμείς, οι επαγγελματίες της θεατρικής αγωγής θα τους «μάθουμε» θέατρο – ασφαλώς, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία τους κλπ. Διαβάζοντας λοιπόν το βιβλίο, στην πραγματικότητα, βήμα-βήμα, κάποιος μπορεί να καταλήξει σε κάποιου είδους παραστασιακό γεγονός με μια οποιαδήποτε ομάδα: ξεκινώντας από την αρχή, χτίζοντας σιγά-σιγά την εμπιστοσύνη, δημιουργώντας χαρακτήρες, δομές και πλοκές.

Το ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΘΕΑΤΡΟ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ, αντίθετα, χρησιμοποιεί θεατροπαιδαγωγικές τεχνικές, ώστε να εμπλουτίσει το μάθημα της Ιστορίας της ΣΤ’ τάξης του Δημοτικού. Παρακολουθώντας την ύλη, επιχειρεί, μέσα από ολοκληρωμένα προγράμματα και δράσεις, να δώσει μια οπτική εν-συναίσθησης στα παιδιά – «να βρεθούν στα παπούτσια του άλλου» - που θεωρείται ο καταλληλότερος τρόπος αντίληψης ως προς το ιστορικό παρελθόν.

4. Το θέατρο έπαιξε πάντα το ρόλο του, ιδιαίτερα στις μεγάλες και κρίσιμες στιγμές της ιστορίας, φανερά και κρυφά, μα κάποιες πτυχές της δικής του ιστορίας δεν είναι γνωστές στο ευρύτερο κοινό, ακόμα και στο θεατρόφιλο! Θα ήθελα να μας μιλήσετε για «ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ», για αυτό σας το τόσο ενδιαφέρον πόνημα.

Το βιβλίο: Το θέατρο της Αριστεράς. Από τα βουνά της Αντίστασης και του Εμφυλίου στις κοινότητες των πολιτικών προσφύγων στην Υπερορία, που κυκλοφορεί εδώ και έναν χρόνο περίπου από τις εκδόσεις Σοφία, είναι το αποτέλεσμα μια πολύχρονης έρευνας στα αρχεία του ΚΚΕ, αλλά και σε διάφορα άλλα αρχεία των πρώην ανατολικών χωρών.

Το βιβλίο παρακολουθεί τις θεατρικές δραστηριότητες από και για το κομμουνιστικό κόμμα• εκκινώντας από την εποχή της ηρωικής Αντίστασης στους Ναζί (1941-1943), η αφηγηματική γραμμή περνάει από τα βουνά του Εμφυλίου και καταλήγει στην πολιτική εξορία (έως και το 1956).

Εντός του βιβλίου παρουσιάζονται, πράγματι, άγνωστες πτυχές της θεατρικής μας ιστορίας: π.χ. θεατρικά έργα αποκλειστικά γραμμένα για τον Δημοκρατικό Στρατό – όπου μέχρι σήμερα νομίζαμε ότι δεν υπήρχε καμία θεατρική δραστηριότητα – , ή μία πλήρης επισκόπηση των ερασιτεχνικών δραστηριοτήτων των Ελλήνων προσφύγων στη Ρουμανία, αθησαύριστο φωτογραφικό υλικό από τον Εμφύλιο και τον επαγγελματικό θίασο στην μακρινή Τασκένδη κ.α.

Νομίζω ή και ελπίζω ότι το βιβλίο βάζει ένα λιθαράκι στην ευρύτερη ιστοριογραφία του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου, αναδεικνύοντας μία εποχή όπου, κυριολεκτικά το θέατρο πηγαίνει χέρι-χέρι με την πολιτική. Εντοπίζει άγνωστες συνδέσεις, συγκλίσεις και αποκλίσεις, και επιχειρεί να φέρει στην επιφάνεια – όπως κάνει και το θέατρο – κυρίως την ανθρώπινη εμπειρία σε εξαιρετικά ταραγμένους καιρούς, αποφεύγοντας να εκφράσει πολιτική ή άλλη θέση.

Γι’ αυτό είναι ένα βιβλίο που δεν απευθύνεται μόνο στον ειδικό αναγνώστη (θεατρολόγο ή πολιτικό επιστήμονα), αλλά σε όλους και όλες όσους ενδιαφέρονται για την εποχή και για το πώς οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες αντανακλώνται, επηρεάζουν, δημιουργούν εντέλει πολιτισμικές διαδρομές, μέρος των οποίων είναι πάντα και το θέατρο.

5. Είστε διδάκτορας του Τμήματος Θεάτρου του Α.Π.Θ., στην εξαιρετική αυτή σχολή (από όπου αποφοίτησα και η ίδια κάμποσα χρόνια πριν, κάνοντας εκεί το δεύτερο μου πτυχίο. Διαβάζοντας το έργο σας, σκεφτόμουν ότι, θα ήθελα να σας είχα καθηγητή)!

Αν και πέρασαν δεκαετίες, δεν βλέπω να έχει γίνει το δίκαιο όνειρο και η απαίτηση των αποφοίτων πραγματικότητα, σε σχέση με την τοποθέτηση των θεατρολόγων σε όλα τα σχολεία! Τόσο στην πρωτοβάθμια, όσο και στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. ( Με κάποιες εξαιρέσεις ίσως σε Μουσικά και σε Καλλιτεχνικά Σχολεία).

Το μάθημα της «Θεατρικής Αγωγής» υπάρχει στα σχολεία, αλλά «κουτσουρεμένο». Το 2016, το μάθημα «κόπηκε» από την Ε’ και ΣΤ’ τάξη (λες και τα παιδιά αυτά δεν το χρειάζονται!), ενώ δεν εισήχθη ποτέ στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Επιπλέον, παρατηρούμε, από χρονιά σε χρονιά μια υποβάθμιση του μαθήματος: κάθε χρόνο, λιγότεροι συνάδελφοι προσλαμβάνονται και ολόκληρα σχολεία μένουν χωρίς εξειδικευμένο προσωπικό για να διδάξει το θέατρο.

Νομίζω ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι το μάθημα θεωρείται «εύκολο» ή «η ώρα του παιδιού», ακόμα και από τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς: θα φανταζόταν ποτέ κανείς ότι θα γινόταν π.χ. αναπλήρωση ωραρίου από έναν δάσκαλο στη Μουσική; Στη Ζωγραφική; Στη Γυμναστική; Κι όμως, η Θεατρική Αγωγή θεωρείται ως ένα πρόσφορο έδαφος για κάτι τέτοιο.

Μόνο όταν γίνει συνείδηση (και σε εμάς τους ίδιους) ότι το θέατρο είναι απαραίτητο για την ψυχο-συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, σε κάθε ηλικία, μόνο ότι κατανοήσουμε ότι το θέατρο είναι ένα βασικό εργαλείο μάθησης και «προσομοίωσης» της κοινωνίας και του κόσμου, μόνο τότε το μάθημα θα εγκατασταθεί, τελειωτικά και πλήρως, στο εκπαιδευτικό περιβάλλον.

Έως τότε, οι περισσότεροι θα νομίζουν ότι η δουλειά των συναδέλφων θεατρολόγων είναι… οι σχολικές γιορτές… Μα στις γιορτές, ισχύει το αντίθετο από ό,τι είναι το θέατρο στην εκπαίδευση: εκεί το παιδί χρειάζεται να «πειθαρχήσει», να μάθει έναν «ρόλο», να φέρει σε πέρας μια «παράσταση», λες και αυτή είναι η δουλειά του. Στο μάθημα της Θεατρικής Αγωγής, αντίθετα, το παιδί είναι ελεύθερο να επισκεφτεί τον κόσμο της φαντασίας του, να παίξει, να δοκιμάσει, να ρωτήσει και να απορρίψει• με άλλα λόγια, να μάθει.

6. Τέλος μιλήστε μας για τις εκδόσεις Σοφία, από όπου κυκλοφορούν τα βιβλία σας.

Οι εκδόσεις Σοφία είναι ένα «σπίτι» και μια οικογένεια για όσους έχουν κάτι να μοιραστούν. Το προσωπικό ενδιαφέρον που δείχνουν όλοι οι συνεργάτες και η ίδια η εκδότρια Χρυσούλα Ζαχαροπούλου για την καλύτερη ανάδειξη της δουλειάς σου είναι σχεδόν συγκινητικό: επιμελούνται, προτείνουν, διορθώνουν, είναι πρόθυμοι να περάσουν από ένα στάδιο της εκδοτικής προσπάθειας ξανά και ξανά, προκειμένου να πετύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Ειλικρινά, δεν έχω λόγια να τους ευχαριστήσω όλους για το ενδιαφέρον που έδειξαν στην ανάδειξη της δουλειάς μου. Προτείνω ανεπιφύλακτα σε νέους επιστήμονες (οι εκδόσεις διαθέτουν ένα μεγάλο «πορτφόλιο» από κάθε είδους επιστημονικό βιβλίο), αλλά και συγγραφείς, να εμπιστευτούν τις εκδόσεις Σοφία. Και προσκαλώ ανεπιφύλακτα τους αναγνώστες να «ανακαλύψουν», αν δεν το έχουν ήδη κάνει, την πολύ μεγάλη γκάμα βιβλίων –από επιστημονικά, έως βιβλία αυτό-βοήθειας, έως παιδικά και μυθιστορήματα για ενήλικες– για κάθε περίσταση, που διαθέτουν οι εκδόσεις.

Ευχαριστώ για την συνέντευξη! Καλή συνέχεια στο έργο σας!Εγώ ευχαριστώ για αυτές τις πολύ ενδιαφέρουσες ερωτήσεις!!

Σύντομο Βιογραφικό του Τάσου Αγγελόπουλου

Διδάκτορας Θεατρολογίας (Τμήμα Θεάτρου ΑΠΘ) και σκηνοθέτης.
Οι υπόλοιπες σπουδές του περιλαμβάνουν: Πτυχίο Νομικής (ΑΠΘ), Μεταπτυχιακό Κοινωνιολογίας (ΑΠΘ), Πτυχίο και Μεταπτυχιακό Τμήματος Θεάτρου ΑΠΘ, και Κουκλοθέατρο (Ακαδημία Θεάτρου της Σόφια, Βουλγαρία).
Έχει διδάξει στο Τμήμα Θεάτρου ΑΠΘ (2014-2023), στο Μεταπτυχιακό Εφαρμοσμένου Θεάτρου της Ακαδημίας Τεχνών του Νόβι Σαντ και στο Τμήμα Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του ΔΙΠΑΕ, στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, σε δεκάδες εργαστήρια και σεμινάρια. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Έχει συγγράψει άρθρα δημοσιευμένα σε διεθνή και ελληνικά περιοδικά και έχει συμμετάσχει σε συνέδρια και ημερίδες. Τα βιβλία του: Παίζοντας Θέατρο (2016), Παίζοντας θέατρο με την ιστορία (2018), Θέατρο και πολιτική. Το Κρατικό Θέατρο Θεσσαλονίκης στην Κατοχή (2021), Θέατρο και κοινωνία. Η συμβολή της πνευματικής Θεσσαλονίκης στην ίδρυση του ΚΘΒΕ (2022) και Το Θέατρο της Αριστεράς κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Σοφία. Το βιβλίο του Pozorišne i umetničke aktivnosti političkih izbeglica iz Grčke u Istočnoj Evropi 1945-1956 [Θεατρικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην Ανατολική Ευρώπη 1945-1956] κυκλοφορεί από το Θεατρικό Μουσείο της Βοϊβοδίνας.

Έχει σκηνοθετήσει περισσότερες από 30 παραστάσεις με τη Θεατρική ομάδα ΠΑΠΑΛΑΝΓΚΙ, και έχει συνεργαστεί με την Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» και το ΚΘΒΕ στη Θεσσαλονίκη, τα ΔΗΠΕΘΕ Σερρών και Ιωαννίνων, και το Θέατρο Πόρτα στην Αθήνα. Θεατρικά του έργα έχουν βραβευτεί και παίζονται στην Ελλάδα και στην Κύπρο.

Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν: τη σχέση θεάτρου-κοινωνίας και πολιτικής, το εφαρμοσμένο θέατρο, τις μορφές του μεταδραματικού θεάτρου, τη δραματική εκπαίδευση στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

*Η Αθανασία Δαφιώτη, είναι δημοσιογράφος, θεατρολόγος – ηθοποιός και συγγραφέας