Ο φάρος της Φυκιότρυπας... δεν γιορτάζει και δεν δέχεται επισκέψεις
Παγκόσμια ημέρα φάρων την Κυριακή 20/8 αλλά ο μνημειακός φάρος της Μυτιλήνης παραμένει εγκαταλειμμένος από το Πολεμικό Ναυτικό στο οποίο ανήκει
Γράφει ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ Δημοσίευση 20/8/2023
Η τρίτη Κυριακή κάθε Αυγούστου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Φάρων. Η συγκεκριμένη Παγκόσμια Ημέρα έχει στόχο της την ενημέρωση των πολιτών για τη λειτουργία και την σημασία των φάρων και των υπόλοιπων ναυτικών βοηθημάτων στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας. Παράλληλα, προβάλλεται και το έργο που επιτελούν οι φαροφύλακες καθώς και οι δυσκολίες που συναντούν στην καθημερινότητά τους.
Σε όλο τον κόσμο συμβαίνουν τα παραπάνω, σε όλη της άλλη Ελλάδα όπου οι φάροι που ανήκουν στο Πολεμικό Ναυτικό εποπτευόμενοι από την Υπηρεσία Φάρων, σήμερα ανοίγουν και δέχονται επισκέψεις. Παντού εκτός από τη Μυτιλήνη.
Το φαρικό μνημείο της Φυκιότρυπας παραμένει πλήρως απαξιωμένο και εγκαταλειμμένο, μέρα με τη μέρα απαξιώνεται και πλέον καταρρέει. Μετά τη λεηλασία που υπέστη από το 2015 και μετά, στη διάρκεια της μεταναστευτικής και προσφυγικής κρίσης, χάσκει χωρίς καν κουφώματα, με τη στέγη του υπό κατάρρευση και κανέναν να μη νοιάζεται για αυτό. Ούτε καν η ιδιοκτήτρια του μνημείου Υπηρεσία Φάρων η οποία κυριολεκτικά αγνοείται! Κι όμως, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα φάρων στο βόρειο Αιγαίο και στις ακτές της Μικράς Ασίας, ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα, κατασκευασμένο στη διάρκεια της όγδοης δεκαετίας του 19ου αιώνα, για να διευκολύνει την προσέγγιση στο λιμάνι της Μυτιλήνης αλλά και τη ναυσιπλοΐας στο στενό μεταξύ Λέσβου και ακτών Μικράς Ασίας. Έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού και μέχρι πριν 10 χρόνια όλα έδειχναν ότι θα μπορούσε να είναι αλλιώς.
Το φαρικό μνημείο της Φυκιότρυπας είναι ένα μικρό κτήριο, συνολικά 25 περίπου τετραγωνικών, χτισμένο στο ακρότατο σημείο της νησίδας όπου χτίσθηκε η αρχαία Μυτιλήνη, πάνω σε έναν κεκλιμένο βράχο με μορφή προσαραγμένου πετρωμένου σκάφους. Σύμφωνα με τον καθηγητή Νίκο Ζούρο, Διευθυντή του Μουσείου του απολιθωμένου δάσους Σιγρίου Λέσβου, και ο βράχος της Φυκιότρυπας αποτελεί ένα σημαντικό γεωλογικό μνημείο στο οποίο αποτυπώνεται η έντονη σεισμική διεργασία στην περιοχή το 14ο αιώνα.
Με απεριόριστη θέα προς βορρά, ανατολή και νότο, ο φάρος της Φυκιότρυπας είναι ένα ακόμα σήμα κατατεθέν της Μυτιλήνης. Για τούτο και παρουσιάζεται σε δεκάδες καρτ ποστάλ της πόλης πριν τη απελευθέρωση του νησιού αλλά και μετά. Επίσης έχει ζωγραφιστεί και από το Θεόφιλο Χατζημιχαήλ.
Στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτικό φυλάκιο. Ενώ αποτελεί και μνημείο της εθνικής αντίστασης στη Λέσβο, αφού οι Ναζί κατακτητές έβαζαν τα πτώματα των εκτελεσμένων αγωνιστών σε τσουβάλια μαζί με μια μεγάλη πέτρα και αφού τα έδεναν τα μετέφεραν σε παρακείμενη γερμανική βενζινάκατο ή επιταγμένο αλιευτικό και τα πετούσαν (!) στη θάλασσα ανοικτά της «Φυκιότρυπας».
Μετά τον Εμφύλιο πόλεμο και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960, στο χώρο του φάρου στεγαζόταν το Σύστημα των Ναυτοπροσκόπων της Μυτιλήνης. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και για λόγους κυρίως αμυντικής θωράκισης της περιοχής, ο φάρος παραδόθηκε στο Στρατό. Μάλιστα το καλοκαίρι του 1974 και μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, ο φάρος μετετράπη σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα σε στρατιωτικό φυλάκιο. Χρήση που διατηρήθηκε ως τα μέσα της δεκαετίας του 1980 που για λόγους που είχαν να κάνουν με την στατικότητα του κτίσματος, αυτό εγκαταλήφθηκε.
Ο φάρος επισκευάσθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 2000 από τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού με τη χρηματοδότηση της σημερινής γενικής γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής. Και παραδόθηκε με απόφαση του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας στην τοπική προσκοπική κίνηση η οποία το λειτούργησε με επιτυχία ως έδρα των Κοινοτήτων Ανιχνευτών (Προσκόπων εφήβων ηλικίας 15 έως 18 ετών). Μάλιστα με χρηματοδότηση της τότε Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου και της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής του υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, μετέτρεψε το φαρικό οίκημα σε «πράσινο» κτήριο. Αυτόνομο δηλαδή ενεργειακά, με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (φωτοβολταϊκό κάτοπτρο) και με στέρνα βρόχινου νερού για την κάλυψη αναγκών καθαριότητας. Επίσης φρόντισαν για την κατασκευή καλαίσθητου τοίχου με σιδερένιο κάγκελο που περιέβαλε την είσοδο του χώρου.
Το 2015 και στα χρόνια που ακολούθησαν, ο φάρος βρέθηκε με τη γύρω περιοχή κυριολεκτικά «στο μάτι του κυκλώνα» της ανθρωπιστικής κρίσης. Οι χώροι του παραβιάστηκαν άπειρες φορές, λεηλατήθηκαν ενώ οι υποδομές καταστράφηκαν πλήρως. Φυσικό επακόλουθο οι πρόσκοποι μη μπορώντας να τον περιφρουρήσουν και να ανταποκριθούν στο κόστος των επισκευών, επέστρεψαν τη διαχείριση του χώρου στο Πολεμικό Ναυτικό. Το οποίο χρόνια μετά δεν προέβη στην παραμικρή εργασία συντήρησης. Ούτε καν στη συντήρηση των υποδομών που επιτρέπουν στο φάρο να λειτουργεί ως τέτοιος! Όσον αφορά τους άλλους φορείς που θα μπορούσαν να ενδιαφερθούν για την επισκευή του απλά φαίνεται πως πλήρως τον αγνοούν.
Κάπως έτσι, σήμερα ο φάρος της Φυκιότρυπας, ένα μνημείο, σήμα κατατεθέν και αυτό της Μυτιλήνης, δεν γιορτάζει μαζί με τους άλλους φάρους της Ελλάδας.