Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1462, εννέα μόλις χρόνια μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, η Μυτιλήνη καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς με επικεφαλής τον ίδιο τον Μωάμεθ τον Πορθητή.

Είχαν προηγηθεί σκληροί βομβαρδισμοί της πόλης από τα βόρεια. Οι οθωμανικές μπομπάρδες, όπως αποδείχτηκε ανασκαφικά κατά τις εργασίες εγκατάστασης του συστήματος αγωγών προς τη μονάδα επεξεργασίας λυμάτων του βιολογικού καθαρισμού της Μυτιλήνης, είχαν τοποθετηθεί στην περιοχή της σημερινής οδού Κρήνης, στο ύψος της πλατείας Σιγίου.

Στις 8 Σεπτεμβρίου καταλήφθηκαν οι εγκαταστάσεις του λιμανιού και στις 10 Σεπτεμβρίου, μετά από ανηλεή βομβαρδισμό, καταλήφθηκε το Μελανούδιον, το περιτειχισμένο βυζαντινό προάστιο -του οποίου την πύλη έφεραν πριν από ένα χρόνο στο φως οι εργασίες ανάπλασης του κάτω κάστρου.

Στις 17 Σεπτεμβρίου οι Οθωμανοί εισέβαλαν στο πάνω κάστρο κυρίως μέσω της βυζαντινής πυλίδας στο ύψος του σημερινού υπόγειου παρεκκλησίου της Παναγίας.

Οι ισχυρές, αποτελούμενες από ντόπιους χριστιανούς ορθοδόξους και κυρίως φραγκικές, μισθοφορικές δυνάμεις, υπό τη διοίκηση του τελευταίου Γατελούζου, του Νικολάου, σύμφωνα με μελέτη του Κ. Κόντου, γραμμένη πριν από 62 χρόνια, δημοσιευμένη στο περιοδικό «Λεσβιακά» (τόμος Δ΄), παραδόθηκαν. Μεγάλος αριθμός από αυτούς τους άνδρες εκτελέστηκαν ενώ η πόλη, σύμφωνα με τον ισλαμικό νόμο επειδή είχε αντισταθεί, λεηλατήθηκε και όλοι οι κάτοικοι θεωρήθηκαν σκλάβοι του σουλτάνου. Ο Νικόλαος Γατελούζος, ο τελευταίος Γατελούζος ηγεμόνας της Λέσβου, μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου, παρά τις υποσχέσεις περί απελευθέρωσής του και αποζημίωσής του με ακίνητα ισοδύναμης με τη Λέσβο αξίας, με συνοπτικές διαδικασίες θανατώθηκε δια στραγγαλισμού, ενώ το πτώμα του ρίχτηκε στο Βόσπορο.

Αυτά όλα με τη σειρά τους συνέβαλαν, υποστηρίζει ο Μανταμαδιώτης ιστορικός Παναγιώτης Μιχαηλάρης, ώστε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Μυτιλήνης να καταστούν σκλάβοι προς εξαγορά και κυρίως ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού να μεταφερθεί με τη βία στην Κωνσταντινούπολη για να καλύψει το πληθυσμιακό έλλειμμα που είχε δημιουργήσει η πολιορκία της Πόλης και οι καταστροφές της Άλωσης.

Το γεγονός της βίαιης αυτής μετοικεσίας καταθέτουν όλες οι σύγχρονες με την κατάληψη της Λέσβου πηγές, αλλά τώρα πλέον μάς είναι γνωστό και από μεταγενέστερες πηγές. Κάπως έτσι «4.000 αυτιά» σύμφωνα με πηγή καταλογραφημένη στα Τουρκικά κρατικά ιστορικά αρχεία, 2.000 άνθρωποι δηλαδή μεταφέρθηκαν από την κατεστραμμένη πόλη της Μυτιλήνης στο μώλο του βόρειου λιμανιού όπου σήμερα βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του εργοστασίου Καλαμάρη και από εκεί στην Κωνσταντινούπολη. Στην πόλη εγκαταλείφτηκαν οι εκτός των τειχών ορθόδοξοι χριστιανοί κάτοικοι, οι επονομαζόμενοι «Αγιοθοδωριανοί», με κέντρο των εστιών τους το ναό της Αγίας Θεοδώρας που ταυτίζεται με τον μετέπειτα παλιό μητροπολιτικό ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου ή ναό των Αγίων Θεοδώρων – παράφραση της ονομασίας του ναού της Αγίας θεοδώρας.

Κατά την πορεία όλων αυτών των ανθρώπων που στάλθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, κατά μήκος περίπου της σημερινής οδού Δακρύων (απέναντι από την έξοδο της μεσαίας πύλης - ορτά καπού), της Ερμού και της Ναυμαχίας Έλλης προς το μώλο, ο Πορθητής Μωάμεθ στάθηκε στο ύψωμα όπου υπήρχε ένα εξωκκλήσι στο όνομα του Ευαγγελιστή Αγίου Ιωάννη του θεολόγου. Από θρόνο που του τοποθετήθηκε εκεί, είδε - «βιγλάρισε» από το λατινικό ρήμα video=βλέπω, τους νέους υπηκόους του, κατοίκους της πρωτεύουσάς του.

Το τζαμί

Σε αυτή τη θέση χτίστηκε τον 16ο αιώνα το πρώτο βίγλα-τζαμί, το τζαμί της θέασης, σε ανάμνηση της θέσης εκεί του Μωάμεθ του Πορθητή. Το τζαμί αυτό καταστράφηκε στο μεγάλο σεισμό της 23ης Φεβρουαρίου 1867. Ήταν ο καταστροφικότερος σεισμός που γνώρισε το νησί με ένταση 6,8 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.

Το τζαμί, ωστόσο, ανακατασκευάσθηκε στη σημερινή του μορφή μετά το 1889, όταν καταστράφηκε πλήρως η επισκευασμένη του μορφή μετά το μεγάλο σεισμό της 9ης Νοεμβρίου 1889 έντασης 6,6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.

Το 1923 σε εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάννης το βίγλα-τζαμί εγκαταλείπεται από τους μουσουλμάνους κατοίκους της περιοχής, ενώ ο άμβωνάς του μεταφέρεται στην απέναντι ακτή και τοποθετείται στον ναό του Αγίου Αθανασίου της Μητροπόλεως Κυδωνιών στο Γενιτσαροχώρι ,σημερινό Κιουτσούκ Κιόι, όπου και παραμένει μέχρι σήμερα.

Η μετατροπή σε εκκλησιά

Η κατοίκηση τώρα της περιοχής της Επάνω Σκάλας και των λεγόμενων «τουρκόσπιτων» της από Μικρασιάτες πρόσφυγες και κυρίως η έναρξη κατασκευής προσφυγικών συνοικισμών στην ευρύτερη περιοχή προκάλεσε την ανάγκη δημιουργίας νέων χώρων λατρείας.

Το 1928 ο αείμνηστος Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, ο από Δυρραχίου, επωφελούμενος ενός νόμου σύμφωνα με τον οποίο μπορούσαν οι Μητροπόλεις των λεγόμενων νέων χωρών, όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες σε περιοχές όπου και μέχρι τη Συνθήκη της Λωζάνης κατοικούσαν Τούρκοι, να χρησιμοποιήσουν τα οθωμανικά τεμένη της ανταλλάξιμης περιουσίας, μετατρέποντάς τα σε χριστιανικούς ναούς για τις ανάγκες των Ελλήνων χριστιανών προσφύγων, αποφάσισε να μετατρέψει σε χριστιανικούς ναούς τα τζαμιά Βίγλα-τζαμί της Μυτιλήνης, και στα χωριά Πέραμα Γέρας, Μυχούς, Κεραμειών, Νέων Κυδωνιών (Μπαλτζήκι) και Σιγρίου.

Ο αείμνηστος Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, ο από Σισανίου και Σιατίστης, στον τρίτο τόμο του ιστορικού του έργου Μytilena Sacra -για το οποίο, επί τη ευκαιρία, να σημειώσω την ανάγκη επανέκδοσής του για τις ανάγκες των σύγχρονων ιστορικών ερευνητών αλλά και μελετητών της θρησκευτικής και όχι μόνον ιστορίας της Λέσβου- περιγράφει το ζήλο της μετατροπής του οθωμανικού τζαμιού σε χριστιανικό ναό.

«Κατά το 1929, όταν απεφασίσθη να γίνη ναός, διωρίσθη η πρώτη επιτροπή, ήτις προέβη, εξ εισφορών των χριστιανών, εις τας πρώτας εργασίας διά την μετατροπήν του κτηρίου εις ναόν, ήτοι κατεδάφισαν τον μιναρέ, προσέθηκαν εις την ανατολική πλευράν την αψίδα, ετοποθέτησαν πρόχειρον τέμπλον με τας ιεράς εικόνας, ανήρτησαν ένα πολυέλαιον, τον οποίον εδώρησεν ο ναός της Παναγίας Αγιάσου, ως και τινας κανδήλας, ετοποθέτησαν μανουάλια, έν προσκυνητάριον με την εικόνα του αγίου Νικολάου, επ’ ονόματι του οποίου θα καθιερούτο ο ναός, διεμόρφωσαν την δυτικήν πλευράν του ναού ως και την είσοδον εις τον ναόν και ούτω την 7ην Απριλίου 1929 ετελέσθη υπό του αειμνήστου μητροπολίτου Μυτιλήνης Ιακώβου (εις ου τον θερμουγόν ζήλον οφείλεται κατά πρώτον λόγον η χρησιμοποίησις του τεμένους ως ναού) παρουσία των τοπικών αρχών και πλήθους λαού με απερίγραπτον χαράν και εν μέσω θερμοτάτων εκδηλώσεων αισθημάτων πίστεως και ευλαβείας η ακολουθία του αγιασμού, δι’ ού καθηγιάσθη το κτήριον και απεδόθη εις την δημοσίαν λατρείαν των χριστιανών ως ναός του εν αγίοις πατρός ημών Νικολάου, αρχιεπισκόπου Μύρων της Λυκίας».

Οι εικόνες από την Αγία Τριάδα του Αιβαλιού

Στη Μυτιληνιά εφημερίδα των ημερών «Ελεύθερος Λόγος» διαβάζουμε ένα μικρό άρθρο που υπογράφει ο «Λάζαρος».

Είναι αποκαλυπτικό και όχι μόνο για το συναίσθημα των προσφύγων που βρήκαν την εκκλησία τους, αλλά και σχετικά με το «θαύμα» της μεταφοράς εικόνων για τις ανάγκες του ναού από την Εκκλησία της Αγιάς Τριάδας του ΑΪβαλιού στη Μυτιλήνη. Γράφει ο Λάζαρος: «Το τζαμί είχεν αγιασθεί και εψάλλετο ο αγιασμός. Ο κόσμος πατείς-με πατώ-σε έμπαινε στο Ναό για να προσκυνήση τις άγιες εικόνες. Και ήταν συγκινητικές οι στιγμές όταν οι προσφυγοπούλες απ’ τ’ Αϊβαλί κολλούσαν με τρυφερότητα και συγκίνηση τα χείλη στα εικονίσματα που τ’ αναγνώριζαν. – Καλέ είναι τα δικά μας – Της Αγίας Τριάδας. Επρόκειτο πράγματι περί παλιών εικόνων που μετεφέρθησαν από την Αγία Τριάδα των Κυδωνιών από Τούρκους Πλοιάρχους και επωλήθησαν εις την Κοινότητα των Κυδωνιατών. Οι πρόσφυγες ανταμώθηκαν με τους πρόσφυγας αγίων τους».

Ο λόγος για δυο εικόνες από το τέμπλο του ναού της Αγίας Τριάδας των Κυδωνιών, του Ιησού Χριστού και της Θεοτόκου, έργα του 19ου αιώνα, οι οποίες μεταφέρθηκαν στο ναό από τον Αϊβαλιώτη Παναγιώτη Δαμδούμη, ενορίτη της Αγίας Τριάδας. «Δωρεά Αθηνάς και Παναγιώτη Δαμδούμη» αναφέρεται και στις δυο εικόνες.

Σύμφωνα με τον αείμνηστο Θανάση Τσερνόγλου και την κόρη του ζεύγους των δωρητών, αείμνηστη Κική Δαμδούμη, οι εικόνες αγοράστηκαν μετά από συννενόηση του Παναγιώτη Δαμδούμη με τούρκο κοντραμπατζή από την περιοχή του Αγιασμάτ, με τον οποίο συνεργαζόταν πριν από την καταστροφή. Η αρχική επιλογή της παρουσίασης των εικόνων ως θαύμα, να ειπωθεί δηλαδή ότι ταξίδεψαν και βγήκαν στην ακτή, προσέκρουσε στη θυμωμένη αντίδραση του Μητροπολίτη Ιακώβου. Έτσι οι δυο εικόνες –όμοιες τους από εργαστήρι του Αγίου Όρους συνάντησα και στο ναό της Παναγίας, στο Γλυκύ της Ίμβρου – παρουσιάσθηκαν ως δωρεά του ζεύγους Παναγιώτη και Αθηνάς Δαμδούμη.

Στις δυο αυτές εικόνες προσετέθη και η εικόνα του Αγίου Νικολάου, την οποία προσέφερε στο ναό, από τη συλλογή του παλιού Μητροπολιτικού Οίκου, ο Μητροπολίτης Ιάκωβος και η οποία προέρχεται πιθανά από την ανταλλάξιμη περιουσία ναών Μικρασιατικών πόλεων, των οποίων οι κάτοικοι μετακινήθηκαν σε εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάνης. Η κινητή περιουσία των ναών πέρασε από τη Λέσβο και εκ του διαχειριστή της κατά την άφιξη στο νησί Μητροπολίτη Ιάκωβο. Μέρος των εικόνων αυτής της περιουσίας, δυστυχώς χωρίς να έχει μελετηθεί ποιες ακριβώς από αυτές είναι τέτοιες, βρίσκονται σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο Μυτιλήνης.

Μικρασιατικής προέλευσης είναι ακόμα η εικόνα των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, πιθανά από τον ναό της Αγίας Τριάδας και αυτή, της Αγίας Τριάδας προερχόμενη από το ναό της Αγίας Παρασκευής στο Δικελί, του Προφήτη Ηλία και φορητή τρισυπόστατη εικόνα του Ταξιάρχη και των Αγίων Δημητρίου, Γεωργίου, Χαραλάμπους, Αθανασίου, Νικολάου και Ελευθερίου.

Γιατί όμως ναός του Αγίου Νικολάου και όχι στο όνομα άλλου Αγίου;

Σύμφωνα με προφορική μαρτυρία του αείμνηστου καθηγητή Ιωάννη Φουντούλη, ανεψιού και στενού συνεργάτη του Ιακώβου Κλεομβρότου, ο Άγιος Νικόλαος επιλέχθηκε σε ανάμνηση του ναού του Αγίου Νικολάου των Κυδωνιών, στην ενορία του οποίου ανήκαν Αϊβαλιώτες πρόσφυγες που είχαν κατοικήσει γύρω από το Βίγλα-τζαμί και οι οποίοι συναποτέλεσαν την πρώτη Επιτροπή του ναού.

Σε αυτή τη φωτογραφία πριν την Καταστροφή, διακρίνεται στο βόρειο δυτικό άκρο του εγκάρσιου κλίτους το μεγάλο σταυρόσχημο παράθυρο κι ένα από τα δυο ενταγμένα στην πρόσοψη καμπαναριά.

Διακρίνεται όμως και το καμπαναριό της Αγίας Τριάδας. Σε αυτό το καμπαναριό (και όχι φυσικά στο καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής στη Σμύρνη όπως λανθασμένα έχει ειπωθεί) έγινε προσπάθεια να μοιάσει το καμπαναριό του Αγίου Νικολάου της Μυτιλήνης, που χτίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970, από τον πλοιοκτήτη Καβουνίδη που διαχειριζόταν τότε, με τα πλοία ΑΔΩΝΙΣ και ΑΙΟΛΙΣ, την ακτοπλοϊκή γραμμή Πειραιάς – Χίος – Μυτιλήνη.

Την πρώτη Επιτροπή συναποτέλεσαν οι Νικόλαος Αντωνιάδης, Αναστάσιος Καλαμπάκας, Στυλιανός Χαλκιάδης, Νικόλαος Τσαρούχας, Βασίλειος Βραχόπουλος και Ιωάννης Παυλιδέλλης.

Στο σωζόμενο βιβλίο, το οποίο απαρτίζεται από 61 φύλλα αναγράφονται όλες οι δαπάνες που έγιναν για τη μετατροπή του τζαμιού σε εκκλησία και τη λειτουργία του ως εκκλησία, από της 1ης Φεβρουαρίου 1929, όταν διορίσθηκε η πρώτη επιτροπή, μέχρι της 31ης Οκτωβρίου 1933.

Από του 1935 αρχίζει η επέκταση του ναού προς δυσμάς κατά έξι μέτρα σε πρώτο βαθμό και κατά τρία μέτρα στη συνέχεια για την κατασκευή του νάρθηκα και του γυναικωνίτη.

«Ήρχισεν, γράφει ο Ιάκωβος ο από Σισανίου στο mytilena Sacra, από τότε η κίνησις διά την εξεύρεσιν πόρων. Και εν πρώτοις δι’ ενεργειών του αειμνήστου μητροπολίτου, το εν Αθήναις Ταμείον Ανταλλαξίμων προσέφερε τριάκοντα χιλιάδας δραχμάς, πολλοί δε εύποροι χριστιανοί εκ της τάξεως των πλουσίων, ως ήτο ο Ν. Πετρόπουλος, ως και εκ του κόσμου των προσφύγων ο Αλέξανδρος Αλεξανδρής, ο Ανέστης Λουκιδέλλης και άλλοι, τη προτροπή του ιεράρχου προσέφερον ικανά χρηματικά ποσά, έτι δε δεν οκνούν αι κατά καιρούς επιτροπαί να οργανώνουν εράνους και περιάγουν κατά τας ιεράς ακολουθίας εντός του ναού ειδικόν διά την μεγέθυνσιν του ναού κυτίον και εν γένει να πράττουν το παν διά την δημιουργίαν πόρων».

Από το 1935 μέχρι το 1941 από τα χρήματα που εισπράχθηκαν έγιναν οι παρακάτω εργασίες:

Η επέκταση του κτηρίου του κυρίως ναού προς τα δυτικά κατά έξι μέτρα, η ανακατασκευή της στέγης και η επικεράμωση συνολικά του ναού.

Η κατασκευή των κουφωμάτων, των υαλοστασίων, των εσωτερικών επιχρισμάτων, η τοποθέτηση μαρμάρινων τμημάτων και η κατασκευή του μωσαϊκού δαπέδου.

Η κατασκευή νάρθηκα μήκους τριών μέτρων.

Η κατασκευή γυναικωνίτη σε σχήμα Π στο νεόδμητο τμήμα του ναού που στηρίζεται σε τέσσερις κολώνες.

Ο εσωτερικός εξοπλισμός του ναού και συγκεκριμένα η κατασκευή ξύλινου τέμπλου, αρχιερατικού θρόνου μετά συνθρόνου, τεσσάρων μονίμων προσκυνηταρίων και στασιδιών.

Ο εσωτερικός διάκοσμος του ναού. Βάφτηκαν οι τοίχοι και τοποθετήθηκαν: ο Παντοκράτορας στο κέντρο του προϋπάρχοντος ημισφαιρικού εγγεγραμμένου τρούλου, τέσσερις Ευαγγελιστές οι οποίοι κάλυψαν τα αραβικά γράμματα των τεσσάρων προφητών του Ισλάμ, ήτοι του Μωάμεθ, του Αλή, του Αμπού μπεκίρ και του Ομέρ, και αγιογραφίες, οι οποίες ζωγραφίστηκαν σε μουσαμάδες που τοποθετήθηκαν στους τοίχους και το στηθαίο του γυναικωνίτη.

Όλες αυτές οι εργασίες οι οποίες άρχισαν το 1935 και τελείωσαν το 1941 κόστισαν 300.229 δραχμές.

Τα εγκαίνια του ναού έγιναν στις 20 Μαΐου του 1966, ημερομηνία κατά την οποία η Εκκλησία τιμά την ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου Νικολάου. Το κόστος κάλυψε ο Αϊβαλιώτης, εγκατεστημένος στην Αμερική, Χρήστος Ματθαίος ο οποίος, μαζί με χρήματα πιστών που συγκεντρώθηκαν εκείνη τη μέρα, συνολικά 10.000 δραχμές, αντικατέστησε το ξύλινο δάπεδο του ναού.

Στις 9 Ιουνίου του 1974 εγκαινιάσθηκε το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του θεολόγου στην αυλή του ναού, αναβιώνοντας το παρεκκλήσι της αρχής της σημερινής μας ιστορίας που κατεδαφίστηκε για να χτιστεί το πρώτο τζαμί. Μέσα στο παρεκκλήσι αυτό φυλάγεται μια εικόνα του Αγίου Ιωάννη του θεολόγου από το Αϊβαλί, δωρεά του ιερομόναχου Θεολόγου από την Παναγιούδα.

Αντί επιλόγου

Φεύγοντας από το ναό του Αγίου Νικολάου, επιστρέφοντας προς την πόλη, το μάτι πέφτει στο ιστορικό «Γιαλί τζαμί» ή «ντενίζ τζαμί». Ενάντια στην κείμενη νομοθεσία συνεχίζει να λειτουργεί ως κατάστημα αποθήκευσης και πώλησης κάθε είδους γεωργικών ειδών.

Να αναφέρουμε πως από το 1998 το τζαμί, που εκείνη την εποχή λειτουργούσε ως… μονάδα επεξεργασίας κρέατος, κηρύχθηκε διατηρητέο ως προς τη χρήση του. Συγκεκριμένα, το ελληνικό κράτος με απόφαση της τότε Υπουργού Αιγαίου, κ. Ελισάβετ Παπαζώη, που δημοσιεύθηκε και στο Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 611/Δ/98) δήλωσε ότι επιτρέπεται έκτοτε σε αυτό μόνο η χρήση του κτηρίου ως χώρου πολιτισμού, αποκλειομένης κάθε άλλης χρήσης.

Στις αρχές του Δεκεμβρίου του 2002 κι ενώ ο χώρος είχε σταματήσει να χρησιμοποιείται από το 2000, ιδιώτης προχώρησε σε μια σειρά παράνομες οικοδομικές εργασίες, ενώ ξεκίνησε να λειτουργεί το πάλαι ποτέ μουσουλμανικό τέμενος ως αποθήκη και χώρος πώλησης γεωργικών ειδών. Το αρμόδιο Υπουργείο Αιγαίου έσπευσε τότε να ζητήσει τον έλεγχο των παράνομων ενεργειών από τη Διεύθυνση Πολεοδομίας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, η οποία και με έκθεση αυτοψίας της διαπίστωσε σειρά παράνομων ενεργειών. Μεταξύ των οποίων και την παράνομη χρήση του χώρου. Επέβαλε μάλιστα πρόστιμο 1.131 Ευρώ, ενώ με σήμα της στην Αστυνομία ζήτησε την άμεση διακοπή κάθε παράνομης χρήσης, σε αυτό τον χώρο θρησκευτικής λατρείας.

Και ενώ κανείς θα περίμενε ότι το κράτος θα συνέχιζε να λειτουργεί και η απαράδεκτη «για Θεό και ανθρώπους» χρήση του μνημείου θα διακόπτονταν, το κατάστημα γεωργικών ειδών συνεχίζει να λειτουργεί έως τις μέρες μας. Επί 20 δηλαδή ολόκληρα χρόνια!

Ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης κ. Ιάκωβος είχε σπεύσει τότε να δηλώσει σε ρεπορτάζ μου: «Τα μνημεία πρέπει να γίνονται σεβαστά σε όποιον και να ανήκουν. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν μιλάμε για θρησκευτικά μνημεία, και μάλιστα για τέτοια που το Ελληνικό κράτος έχει σπεύσει να τα προστατεύσει με νόμους». Δυστυχώς, κάπως έτσι στην περίπτωση του Ντανίζ ή Γιαλί τζαμί σε αντίθεση με ότι συνέβη στην περίπτωση του Βίγλα Τζαμί καταλήγουμε σε εικόνες ντροπής για το σύγχρονο Ελλαδίτικο κράτος.

* Εισήγηση με θέμα «Όταν τα Τζαμιά γίναν Εκκλησιές των προσφύγων της Μικρασίας. Η περίπτωση του Βίγλα Τζαμί στην Επάνω Σκάλα της Μυτιλήνης και η μετατροπή του σε Ναό του Αγίου Νικολάου» στην ημερίδα που οργάνωσε o Δήμος Μυτιλήνης 28/5/2022, στo πλαίσιo σειράς εκδηλώσεων τιμής και μνήμης στην 100ετηρίδα της Μικρασιατικής Καταστροφής με θέμα: «Η συμβολή των Μητροπόλεων Μυτιλήνης και Μηθύμνης στην αντιμετώπιση της κρίσης της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922)».