Τι ξέρουμε για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή;
Η Βενετία Καντσά, αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας παρουσιάζει στο «Ν» τις σχετικές της μελέτες
Γράφει η ΑΝΘΗ ΠΑΖΙΑΝΟΥ Δημοσίευση 8/10/2019
Σπερματέγχυση, εξωσωματική, παρένθετη μητρότητα, δωρεά σπερματοζωαρίων ή ωαρίων, μεταθανάτια γονιμοποίηση. Τι ξέρουμε για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή από τη σκοπιά των Κοινωνικών Επιστημών; Πρόκειται για τις ιατρικές επεμβάσεις μέσω της τεχνολογίας, οι οποίες βοηθούν στο θέμα της υπογονιμότητας, άρα στη δυσκολία της σύλληψης. Για τη μελέτη της μίλησε η Βενετία Καντσά, αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στον ραδιοφωνικό σταθμό του «Ν» στους 99 στα fm και την εκπομπή «Ανθέων 99».
Το 2002, όταν η Β. Καντσά ξεκίνησε να εργάζεται στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, είχε μόλις ψηφιστεί ο νόμος για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, που ως τεχνική ήταν γνωστή στην Ελλάδα από το 1984. Το 2002 «για πρώτη φορά ορίζεται η συγγένεια όχι ως μια βιολογική σχέση, αλλά ως μία κοινωνικοσυναισθηματική», παρά τη συνθήκη της υιοθεσίας που ίσχυε και παλιότερα. Το 2005 με δεύτερο νόμο ορίζει τι επιτρέπεται και όχι. «Μια νέα τεχνολογία, αλλά και ένα νομικό καθεστώς για τη συγγένεια» ήταν στα άμεσα ερευνητικά και ακαδημαϊκά ενδιαφέροντά της.
Στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας και στο Εργαστήριο Μελετών Συγγένειας και Οικογένειας πραγματοποιήθηκε ένα ερευνητικό πρόγραμμα διάρκειας τριών χρόνων (2012 – 2015), όπου αποτυπώθηκε η εθνογραφική συνθήκη της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην Ελλάδα, με μεγάλο όγκο υλικού, 120 συνεντεύξεις, 300 ερωτηματολόγια. Ο ένας άξονας αφορούσε τη σχέση συγγένειας με το φύλο και τη σχέση ζευγαριών και ο δεύτερος πώς η θρησκεία επηρεάζει τις επιλογές των υποκειμένων. Αυτό που φάνηκε είναι ότι η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή συζητείται πολύ περισσότερο σε σχέση με παλιότερα, όταν οι γυναίκες έκρυβαν με το μανίκι τους τα χέρια τους για να μη φανεί η θεραπεία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι «σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα έχει ένα από τα πιο “επιτρεπτικά” πλαίσια για τη δωρεά γαμετών, την παρένθετη μητρότητα και τη μεταθανάτια γονιμοποίηση». Στην Ελλάδα υπάρχει η εισαγωγή σπέρματος, στο πλαίσιο διακρατικής συνεργασίας. Η πλειοψηφία πάντως όσων θέλουν να αποκτήσουν παιδί, δεν επιθυμούν τη δωρεά σπέρματος.
Σε νομικό επίπεδο, η δυνατότητα εξωσωματικής δίνεται σε ζευγάρια ετερόφυλα ή σε μόνες γυναίκες. «Εδώ έχουμε μία έμφυλη διαφοροποίηση και διάκριση η οποία συνδέεται στενά με το πώς η ελληνική πραγματικότητα αντιλαμβάνεται τη γονεϊκότητα, η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με τη μητρότητα». Από την άλλη υπάρχει και διάκριση με όρους ηλικίας: «Δυνατότητα πρόσβασης έχουν οι γυναίκες μέχρι την ηλικία των 50, ενώ για τους άντρες δεν υπάρχει ανάλογος περιορισμός. Βλέπουμε λοιπόν πώς ο νόμος με αναφορά σε μια τεχνολογία συνομιλεί με ήδη υπάρχουσες πολιτισμικές αντιλήψεις για το σώμα, το φύλο, την ηλικία».
Πρόκειται για μια διαδικασία κοστοβόρα και επίπονη κάποιες φορές σωματικά, την οποία περιγράφει και στον συλλογικό τόμο «Οut of Body, Out of Home. Assisted Reproduction, Gender and Family in Greece», (σ.σ. «Έξω από το σώμα, έξω από το Σπίτι. Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, φύλο και Συγγένεια στην Ελλάδα).
Αξίζει να παρακολουθήσετε όλη τη συνέντευξη: