Από την κρίση του 2001 σε αυτή του 2021 ‑ Η Τουρκία ξανά σε σταυροδρόμι
Γράφει η ΠΙΝΑΡ ΤΣΑΚΙΡΟΓΛΟΥ*
Δημοσίευση 27/11/2021
Το ερώτημα που πλανάται στον αέρα είναι αν η Τουρκία θα μπορέσει να ξεπεράσει άλλη μια κρίση με αλλαγή πολιτικής πορείας και προς ποια κατεύθυνση μπορεί να είναι αυτή η αλλαγή.
Κατά την ανάλυση της τουρκικής οικονομίας, το αρχικό ερώτημα θα πρέπει, στην πραγματικότητα, να είναι πώς άντεξε η οικονομία τόσο πολύ; Είναι ευρέως γνωστό ότι οι συνθήκες της οικονομίας ήταν αρκετά εύθραυστες.
Ειδικά από το 2018 σημειώθηκε αργή αλλά συνεχής υποτίμηση της λίρας, ραγδαία αύξηση του πληθωρισμού και αρκετές συναλλαγματικές κρίσεις. Μετά το πρώτο συναλλαγματικό σοκ τον Αύγουστο του 2018, η απάντηση της κυβέρνησης ήταν μια συνταγή του ΔΝΤ χωρίς τη συμμετοχή του ΔΝΤ, δηλαδή τα υψηλά επιτόκια και τα προγράμματα σταθεροποίησης.
Ήταν αυτή μια μακροπρόθεσμη λύση στα κυρίως διαρθρωτικά προβλήματα της τουρκικής οικονομίας; Όχι. Ήταν σε θέση να κρατήσει την οικονομία υπό έλεγχο για λίγο; Ναι. Ωστόσο, τα πράγματα άλλαξαν πορεία από τις αρχές του 2021 και βγήκαν εντελώς εκτός ελέγχου, αφού ο επικεφαλής της Τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας άλλαξε με απόφαση του προέδρου Ερντογάν ένα βράδυ του Μαρτίου.
Έκτοτε οι πολιτικές της Κεντρικής Τράπεζας διαμορφώθηκαν σύμφωνα με την επιθυμία του Προέδρου Ερντογάν, ο οποίος είναι επί μακρόν αντίπαλος των υψηλών επιτοκίων. Η ανορθόδοξη οικονομική πολιτική του Ερντογάν στοχεύει στην εφαρμογή επιθετικών μειώσεων επιτοκίων, οι οποίες, όπως ισχυρίζεται, θα ενισχύσουν τις επενδύσεις, τις θέσεις εργασίας και τις εξαγωγές. Επιπλέον, υποστηρίζει ότι αυτή η πολιτική απόφαση θα επιβραδύνει επίσης τον πληθωρισμό και την υποτίμηση της λίρας.
Το πρόβλημα είναι ότι η επίτευξη όλων αυτών των στόχων ταυτόχρονα είναι ενάντια στη συμβατική οικονομική σοφία. Επιπλέον, ακόμη και το πρώτο μισό αυτού του ισχυρισμού, που είναι σχετικά πιο ρεαλιστικό σύμφωνα με την οικονομική επιστήμη, είναι πολύ αμφίβολο, λαμβάνοντας υπόψη τα βαθιά δομικά προβλήματα της τουρκικής οικονομίας. Το τουρκικό χρηματοπιστωτικό σύστημα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εισροή ξένου χρήματος.
Η τουρκική οικονομία εξαρτάται διαχρονικά από τις εισαγωγές όχι μόνο για τις παραγωγικές βιομηχανίες, αλλά ακόμη και σε τρόφιμα λόγω των λανθασμένων γεωργικών πολιτικών της κυβέρνησης του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), που καθιστούν το «πείραμα» του χαμηλού επιτοκίου, του υψηλού πληθωρισμού και της υποτιμημένης τουρκικής λίρας πολύ καταστροφικό.
Από την αρχή του έτους, η τουρκική λίρα είχε ήδη χάσει το 45% της αξίας της. Ως αποτέλεσμα της περίφημης ομιλίας του Ερντογάν την περασμένη Δευτέρα, η λίρα υπέστη απώλεια αξίας άνω του 15% την Τρίτη, η ταχύτερη υποτίμηση της λίρας από την κρίση του 2001.
Η Τουρκία ήδη παλεύει με τον εκτοξευόμενο πληθωρισμό, ο οποίος αναμένεται να φτάσει τόσο ψηλά ως 30% μέχρι το τέλος του έτους κάνοντας τα πραγματικά κέρδη από τόκους με το τρέχον επιτόκιο -15%. Στην ομιλία του, ο Ερντογάν επαίνεσε τις πολιτικές μείωσης των επιτοκίων και υποσχέθηκε να κερδίσει τον «οικονομικό πόλεμο ανεξαρτησίας» της Τουρκίας, σηματοδοτώντας ότι η ανορθόδοξη οικονομική επιβολή του θα συνεχιστεί και η ανεξαρτησία στη χάραξη οικονομικής πολιτικής και οι κανόνες της ελεύθερης αγοράς δεν αμφισβητήθηκαν.
Υπό τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες της Τουρκίας, η επιμονή σε μια πολιτική χαμηλών επιτοκίων είναι σχεδόν σίγουρη συνταγή για περαιτέρω πληθωρισμό, περαιτέρω υποτίμηση και πιθανή κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Όλα αυτά, κατά ειρωνικό τρόπο, μοιάζουν με την κρίση του 2001, που είχε ως αποτέλεσμα τη γοργή αναρρίχηση AKP στην εξουσία. Το κόστος του πειράματος του Ερντογάν είναι ήδη βαρύ για την κοινωνία, η οποία βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Αυτό σίγουρα θα έχει πολιτικά αποτελέσματα για την Τουρκία σύντομα. Το ερώτημα που πλανάται στον αέρα είναι αν η Τουρκία θα μπορέσει να ξεπεράσει άλλη μια κρίση με αλλαγή πολιτικής πορείας και προς ποια κατεύθυνση μπορεί να είναι αυτή η αλλαγή.
