Το «αξίζεις να φτάσεις ως το τέρμα» είναι ένα πετυχημένο διαφημιστικό σλόγκαν για το υπέροχο Σίγρι. Όμως εμείς λίγο πριν φτάσουμε στο Σίγρι, στην κορυφή του όρους Ορδυμνός και σε υψόμετρο 634 μέτρα θα αντικρίσουμε τη ιερά Μονή Υψηλού.

Η επίσκεψη στο μοναστήρι για τους επισκέπτες άλλα και για τους κατοίκους του νησιού αποτελεί πρωταρχικό στόχο και επιβεβλημένο θρησκευτικό καθήκον.
Είναι μια μονή επιβλητική, μεγαλοπρεπές με τον όγκο των χτισμάτων της, αλλά και την κατανυκτική με διάχυτη ηρεμία που επικρατή στους χώρους της.
Οι ρίζες της λειτουργίας της χάνονται δυστυχώς στο χρόνο αφού η παράδοση συμπλέει με την ανυπαρξία ιστορικών στοιχείων.

Υπάρχει ζωντανή παράδοση ότι η Μονή ιδρύθηκε το 780 μ.Χ. και έτσι θέλει να είναι το αρχαιότερο μοναστήρι της Λέσβου.Μερικοί ερευνητές αναφέρουν ότι η Μονή κατά τον 14 αιώνα ονομαζόταν «Μονή Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου της ενορίας Κόρακος».

Σύμφωνα και με πατριαρχικό έγγραφο του 1331. Ονομασία που προήρθε από την έλευση πουλιών για να πιούνε νερό από πηγή που υπάρχει μέχρι σήμερα.
Αρχαιότερη παράδοση αναφέρει ότι Σύριοι μοναχοί υποδουλωθέντες από Πέρσες και Άραβες έφτασαν στο Νησί και έχτισαν τις μοναστικές μάνδες.

Η αναφορά των κατοίκων για την παρουσία Σύρου ασκητή δημιούργησε και την αρχικη ονομασία Ζήσυρος (Ζή-Συρος).Ο άγνωστος αυτός Μοναχός ήρθε στη Λέσβο και εγκαταστάθηκε στη κορυφή του Ορδυμνού όπου βρίσκεται σήμερα η Μονή.Άλλη πάλι παράδοση θέλει ιδρυτή της Μονής των Οσιο Θεοφάνη της Σιγριανής που ήρθε εξόριστος από τη Μονή Στουδίτου της Πόλης.

Υπάρχουν μαρτυρίες για την ύπαρξη της Μονής κατά τους βυζαντινούς χρόνους όπως η επιγραφή του έτους 1101 η οποία σωζόταν μέχρι το 1974 και καταστράφηκε στην ανακατασκευή εκείνης της χρονιάς.Το μοναστήρι μέχρι και τον 16 αιώνα άνηκε στη Μητρόπολη Μηθύμνης και αργότερα προσαρτήθηκε στη Μητρόπολη Μυτιλήνης.Η τελική του ονομασία Μονή Υψηλού προέρχεται απο την γεωγραφική τοποθεσία του στη κορυφή του βουνού.

Από αυτή την κορυφή, εάν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή φαίνεται το ορεινό σύστημα του Αγίου Ορους και η λευκή κορυφή του Άθω.Κέντρο οικοδομικό και φυσικά λειτουργικό της Μονής είναι το καθολικό του μια βασιλική αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη το θεολόγο.

Η εκκλησία είχε πολλές αλλαγές, καταστροφές και ανοικοδομήσεις. Μια από της τελευταίες έγινε από τον Ανεμωτίσιο Κάλφα Στρατή Καρέκο.Δυστυχώς το 1967 πυρκαγιά κατέστρεψε μέρος του μοναστηριού.Τους προσκυνητές και επισκέπτες εντυπωσιάζει και ο πλούτος των πνευματικών του θησαυρών.

Παλαίτυπες εκδόσεις, πατριαρχικά και μητροπολιτικά γράμματα, φιρμάνια, διαθήκες, πωλητήρια, αλλά και οι κώδικες είναι θησαυροί ανεκτίμητης αξίας που μας δίνουν ιστορικές πληροφορίες όχι μόνο για τη Μονή αλλά για όλη τη γύρω περιοχή.Λατρευτικά αντικείμενα, σπάνια αντιμνήσια, φορητές εικόνες, χρυσοκέντητα επιτραχήλια, και άμφια, μίτρες αρχιερατικές συμπληρώνουν τα πλούσια εκθέματα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι υπάρχουν 9000 τίτλοι βιβλίων με αρχαιότερο να είναι το ειλητήριο του 10ου αιώνα που περιέχει τη θεία λειτουργία του Ιωάννη Χρυσοστόμου,65 χειρόγραφα 10ου,12ου και μεταγενέστερων χρόνων.Προς χρήση είναι τα βιβλία που χρονολογούνται από το 1851 και μετά.

Στο μουσείο θα δούμε και το σταυρό αγιασμού από τον 11 αιώνα καθώς και το επιτραχήλιο του Αγίου Ιγνατίου κτήτορος της Μονής Λειμώνος.Εντύπωση θα μας κάνει η εικόνα της αποκαθήλωσης του Χριστού, δωρεά από τον τελευταίο Τούρκο γιατρό στο Σίγρι που φεύγοντας τη δώρισε στη Μονή.

Στον αυλειο χώρο υπάρχει ο κοιμητηριακός ναός αφιερωμένος στους Αγίους Πάντες που χτίστηκε το 1684 και αγιογραφήθηκε από τον ζωγράφο Αντώνιον εκ Κρήτης.Η επίσκεψη και η προσκύνηση στη Μονή είναι αξέχαστη εμπειρία που μας παρακινεί και μας προσκαλεί να ξαναέρθουμε.

Πηγές πληροφόρησης

Κλεομβρότου Ιακώβου «MYTILENA SACRA» τόμος πρώτος,Αθήνα 1970.Σπανός Απόστολος «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ» της Μητροπόλεως Μυτιλήνης. Αρχιμανδρίτης Πρόχορος Ζιμβραγουδάκης.