Στα 20 πλέον χρόνια διδασκαλίας της πατρώας ελληνικής μουσικής, συνεχώς αναφέρω στους σπουδαστές, πως η Βυζαντινή Μουσική δεν είναι μόνο η μουσική της λατρείας αλλά η μουσική που καλλιεργήθηκε και αναπτύχθηκε σε όλο το γεωγραφικό πλάτος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μάλιστα το πλήρες όνομα της Βυζαντινής Μουσικής είναι: Ανατολική Ελληνική Παραδοσιακή Εκκλησιαστική Μουσική. Η Βυζαντινή μουσική όπως χαρακτηριστικά λέω είναι μία πολύτεκνη μάνα που έχει κάνει 4 παιδιά. Το παραδοσιακό τραγούδι, το λαϊκό τραγούδι, το ρεμπέτικο τραγούδι αλλά και την εκκλησιαστική μουσική. Με τους ήχους της Β.Μ οι άνθρωποι έγραφαν κοσμικά τραγούδια αλλά και ύμνους.

Στο Βυζάντιο, ως λογική συνέχεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, η μουσική είχε εξέχοντα ρόλο. Για την κοσμική (μη θρησκευτική) μουσική έχουμε ελάχιστες πληροφορίες. Αντίθετα μας έχουν διασωθεί σημαντικές πληροφορίες για την εκκλησιαστική μουσική, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που ο όρος βυζαντινή μουσική συχνά συνδέεται σήμερα -εσφαλμένα- μόνο με την εκκλησιαστική μουσική. H βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική προέρχεται από την αρχαία Ελληνική, Συριακή αλλά και Εβραϊκή θρησκευτική μουσική παράδοση. Ο Πυθαγόρας αναφέρεται ως θεμελιωτής του μουσικού είδους που μετέπειτα εξελίχτηκε στη βυζαντινή μουσική.

Μετά τη σταύρωση του Χριστού, οι πρώτοι χριστιανοί έκαναν κρυφές συγκεντρώσεις λατρείας. Χρησιμοποιούσαν απλές μελωδίες που γνώριζαν από την καθημερινή τους ζωή. Μετά την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης (330 μ.Χ.) και την καθιέρωση του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας (379 μ.Χ.), η εκκλησιαστική μουσική άρχισε να οργανώνεται και να αναπτύσσεται πιο ελεύθερα απ' ό,τι στο παρελθόν. Με την ανάπτυξη της μελοποιίας οι εκκλησίες άρχισαν να διορίζουν ψάλτες, γιατί δεν ήταν δυνατό το εκκλησίασμα να απομνημονεύσει όλες τις νέες συνθέσεις.

Μέρος της βυζαντινής μουσικής, αν και χρονικά μεταγενέστερο μπορεί να θεωρηθεί το ελληνικό δημοτικό τραγούδι. Πάνω στους δρόμους της Βυζαντινής Μουσικής χτίζεται το ρεμπέτικο τραγούδι, του οποίου παρατηρώντας τη μελωδική γραμμή διακρίνομε καθαρά την επίδραση ή καλύτερα την προέκταση του βυζαντινού μέλους. Η βυζαντινή μουσική, σαν άκουσμα ξεχωρίζει από την ευρωπαϊκή πρωτίστως γιατί δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε ώστε να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του λόγου, επενδύοντας τον με μουσική, ώστε να γίνει πιο ευχάριστος. Αντιθέτως στην ευρωπαϊκή μουσική κυριαρχεί η μουσική, που επενδύεται με λόγο. Δευτερευόντως λόγω των κλιμάκων των Ελλήνων και των άλλων τοπικών πολιτισμικών διαφορών.

Δυστυχώς στις μέρες μας έχει επικρατήσει η λαθεμένη άποψη πως όποιος ασχολείται με την Βυζαντινή Μουσική ενδιαφέρεται μόνο για την Εκκλησιαστική μουσική. Έχουμε σπουδαστές που η ενασχόλησή τους με την Βυζαντινή Μουσική αφορά κυρίως το παραδοσιακό ή λαϊκό τραγούδι και όχι την εκμάθηση ύμνων αυστηρά. Άλλωστε έχουμε πλείστα όσα παραδείγματα μεγάλων δασκάλων της Βυζαντινής Μουσικής οι οποίοι είχαν μαθητές Οθωμανούς και αλλόθρησκους. Εμείς οι σύγχρονοι Έλληνες έχουμε την τάση να απορρίπτουμε οτιδήποτε που σχετίζεται με την παράδοσή μας και να το χαρακτηρίζουμε μάλιστα ως ξεπερασμένο και να γαντζωνόμαστε με την φαντεζί εξέλιξη των δυτικού πολιτισμού. Γιατί τα παιδιά μας λόγου χάρη μαθαίνουν δυτικούς συνθέτες όπως Μότσαρτ, Μπαχ, Σοπέν και όχι Ιωάννη Δαμασκηνό ή Πέτρο Λαμπαδάριο; Γιατί τα παροτρύνουμε να μάθουν πιάνο ή ηλεκτρική κιθάρα και όχι κανονάκι ή ούτι; Γιατί τα παιδιά σήμερα χορεύουν pop ή hip hop ή tango και όχι ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς; Οφείλουμε λοιπόν να μιλήσουμε στα παιδιά μας κυρίως για τον τόσο πλούσιο πολιτισμό των Ελλήνων. Ευτυχώς σήμερα γίνεται μία πολύ καλή προσπάθεια που αποδίδει καρπούς στροφής κυρίως των νέων στην πατρώα μας ελληνική μουσική. Η εξέλιξη των πάντων είναι ταχύτατη και σε συνδυασμό με την χρήση του διαδικτύου έχουμε την δυνατότητα να γνωρίσουμε τις ομορφιές του δυτικού αλλά και του ανατολικού πολιτισμού. Η μουσική άλλωστε είναι η οικουμενική γλώσσα της ανθρωπότητας.

Ο π. Στρατής Γιουσμάς είναι Εφημέριος στον Ιερό Ναό Αγίων Πατέρων Α’ Οικουμ. Συνόδου στη Μυτιλήνη και Διευθυντής στη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής «ο Άγιος Θεόδωρος ο Βυζάντιος» της Μητροπόλεως Μυτιλήνης