Στις 31 Μαρτίου του 1873  ο Ερρίκος Σλήμαν σκάβοντας στο πλάι μιας μεγάλης πέτρινης ράμπας που οδηγούσε στο εσωτερικό μιας άγνωστης προϊστορικής πόλης υπερυψωμένης σε σχέση με τον υπόλοιπο χώρο, ανακαλύπτει ένα πολύτιμο σύνολο. Χρυσά  κοσμήματα διακοσμημένα ελάσματα, σκουλαρίκια, βραχιόλια, 8.700 χρυσές ψήφοι αλλά και χάλκινα εργαλεία, και αιχμές από λόγχες και μαχαίρια και σμίλες και αγγεία ασημένια, χάλκινα και χρυσά. Κι ακόμα έξι ασημένια τάλαντα, ράβδοι δηλαδή πολύτιμων μετάλλων ανάλογοι με αυτούς που είχαν βρεθεί σε άλλους θησαυρούς.

Ο... «Δούρειος Ίππος» τουριστική ατραξιόν

Στα κρυφά ο Σλήμαν φόρτωσε τούτα τα πολύτιμα ευρήματα και τα ‘στειλε για φύλαξη στο φίλο του Φρεντ Καλβέρντ πρόξενο στα Δαρδανέλια των άσημων ακόμα Ηνωμένων Πολιτειών. Ένα μήνα μετά ο θησαυρός στέλνεται κρυφά στην Αθήνα. Στις 5 Αυγούστου του ίδιου χρόνου στην «Augsburger Allgemeine Zeitung» ο Σλήμαν δημοσιεύει άρθρο του με τίτλο  «Der Schatz des Priamos» ανακοινώνοντας έτσι την εύρεση του θησαυρού του Πριάμου στην Τροία που αλώθηκε από τους Αχαιούς και που είχε ανακαλύψει στον κάμπο λίγο πριν τα Δαρδανέλια σε ένα ύψωμα που οι Τούρκοι αποκαλούσαν Χισαρλίκ.

Από τον «πύργο του Πριάμου» όπως αποκαλείται για τουριστικούς λόγους ένας από τους πύργους της αρχαίας πόλης. Ο κάμπος του ιλίου και στο βάθος τα Δαρδανέλια

Ο Τρωικός πολιτισμός ο μυθικός κι ο ονομαστός πολιτισμός των Τρώων που για την άλωσή του χρειάστηκαν δέκα χρόνια πόλεμοι και εξυπνάδα ενός Οδυσσέα δεν ήταν πια μοναχά μια ιστορία του παππού Όμηρου. Η Τροία έστεκε όρθια ξανά στο φως. Κι ο θησαυρός του Πρίαμου που ο Σλήμαν λέει έπεσε από κάποιο Ρωμιό καθώς έφευγε για τα καράβια που θα τον έφερναν πίσω στην πατρίδα του ή ο ίδιος ο Πρίαμος είχε κρύψει καλά για να μην τον βρουν οι Ρωμιοί, ο μεγάλος τούτος θησαυρός έμπαινε σε μια περιπέτεια που τούτη τουλάχιστον δεν είναι του παρόντος.

Στο δρόμο...

Από το νότο προς βορρά, αμέσως μετά τις στροφές του βουνού που οι Τούρκοι ονομάζουν Καζ Νταγ και δεν είναι άλλο από την ιερή την Ίδη, ο δρόμος πέφτει στα πλατώματα που θαρρείς και μοιάζουν με τεράστια χρυσαφένια τηγάνια που καίνε όποιον τόλμησε ή θα τολμήσει να τα περάσει. Σταροχώραφα ώσπου πιάνει το μάτι σου, γυναίκες τυλιγμένες σε μαύρα υφάσματα σκιάχτρα θαρρείς που διώχνουν το σύγχρονο, αποστεωμένοι άνδρες μαυρισμένοι - καμένοι κι αυτοί στο τηγάνι με γένια που λες δεν ξυρίζονται ποτές, δεν μεγαλώνουν και ποτές. Εκεί στο δρόμο που περνά απ’ τη μια άκρη ως την άλλη τη δυτικότερη πλευρά της βορειοδυτικής Μικρασίας λίγο μετά από άλλη μια άσημη πόλη την Εζινέ, μια βυσσινιά επιγραφή του τούρκικου υπουργείου Πολιτισμού σε οδηγεί αριστερά στο δρόμο προς την Τροία. Άλλα πέντε χιλιόμετρα διαδρομής και με γενική είσοδο πολλές τούρκικες λίρες που ισοδυναμούν με λίγα ευρώ, μπαίνεις στην Τροία. Χωρίς δεκάχρονους πολέμους, νεκρούς...

Περνώντας πάνω από στρώματα αρχαίων πόλεων

Ένα πρατήριο του τουρκικού ΟΤΕ, ΡΤΤ τον λένε εκεί, πεντακάθαρες τουαλέτες κι ένας χώρος πώλησης τουριστικών οδηγών που τις υπέρογκες τιμές τους θα ζήλευε ο όποιος Έλληνας πωλητής τέτοιων ειδών, και να ...η προϊστορική Ντίσνεϋλαντ! «Διατί περικαλώ να έχει Λιμνούπολη το Παρίσι; Εμείς εδώ να έχουμε Δούρειο Ίππο».

Γιαπωνέζοι με φωτογραφικές μηχανές και ψηφιακές κάμερες προέκταση των ματιών τους ανεβοκατεβαίνουν στον τεράστιο ξύλινο άλογο, φωτογραφίζονται και φωτογραφίζουν - τι άλλο να κάνουν κιόλας; - χαμογελούν αμήχανα, πάλι καλά που ετούτος ο Δούρειος Ίππος έμεινε έξω από τα τείχη. 

Τα στρώματα των αρχαίων πόλεων. Η μια Τροία πάνω από την άλλη

Η πόλη χτίστηκε από τον αυτόχθονα γενάρχη των Τρώων κατά τον Όμηρο, και γιο του Δία και της Ηλέκτρας, τον Δάρδανο. Μόνο που τότες η πόλη λεγόταν Δαρδανία και στο θρόνο της ανέβηκαν βασιλιάδες ο Εριχθόνιος, ο Τρως που τη βάφτισε και Τροία και ο Λαομέδονας που την περιτοίχισε με ντουβάρια απόρθητα. Απόρθητα που λέει ο λόγος... Ας μην ήταν ο Απόλλωνας κι ο Ποσειδώνας και σου ‘λεγα εγώ. Ο κακομοίρης όμως ο Λαομέδονας θεώρησε πως επειδή κατάφερε να χτίσει τείχη απόρθητα με την ευλογία του Απόλλωνα και του Ποσειδώνα, αυτό ήταν δεν χρειαζόταν να τους ανταμείψει κιόλας για τα συμφωνημένα. Θυμώσαν οι θεοί και στείλανε τον Ηρακλή που σκότωσε τον Λαομέδονα. Κι αυτόν κι όλα του τα παιδιά εξόν από τον Πρίαμο. Που τον πάντρεψε με την Εκάβη και τους έστησε στο θρόνο της πολιτείας που οι Έλληνες ονομάζανε και Ίλιον. Ας τους σκότωνε καλύτερα...

Η ράμπα της Τροίας II στο πλάι της οποίας βρέθηκε από το Σλήμαν ο λεγόμενος «θησαυρός του Πριάμου». Καμία σχέση με την Ομηρική Τροία

Οι ανασκαφές που αρχίσαν στα 1871 και συνεχίζονται ως τα σήμερα αποκάλυψαν την ύπαρξη εννιά τουλάχιστον πόλεων χτισμένων η μια πάνω στην άλλη εκεί στον ίδιο τόπο που για δαύτο κι έγινε μια τούμπα τεράστια, τούμπα που παραξένεψε και τον Σλήμαν και τον έστειλε να σκάψει εκεί.

Λίγες σειρές πέτρες ντουβάρια παράλληλα θαρρείς ενός μέτρου ύψους κοντά το καθένα είναι η παλιότερη η Τροία ο πρώτος οικισμός στημένος εκεί στην είσοδο των Δαρδανελίων στην πόρτα του δρόμου που οδηγεί στη γνώση, στη τεχνογνωσία της εποχής που ‘ταν κτήμα του πολιτισμού στον Εύξεινο Πόντο.

Προκεχωρημένο φυλάκιο του πολιτισμού των προελλήνων του βόρειου Αιγαίου λένε κάποιοι πως ήταν ετούτη η μικρούλα πρώτη Τροία Ι όπως την αποκαλούν οι αρχαιολόγοι εκεί στα τέλη περίπου της τέταρτης χιλιετίας π.Χ. Λίθινα ντουβάρια γύρω γύρω από ένα μικρό ανάκτορο και σπίτια δίχωρα χτισμένα με ωμά τούβλα που πατούσαν πάνω σε πέτρινα θεμέλια.

Τείχη της πριν τα Ομηρικά έπη Τροίας

Φαίνεται όμως πως πήγαν καλά οι δουλειές των βορειοαιγαιοπελαγιτών προελλήνων, δεν εξηγείται αλλιώς που κάποια στιγμή γύρω στο 2.500 π.Χ. αποφασίσαν να μεγαλώσουν το «φυλάκιό» τους να το κάνουν πολιτεία. Τα τείχη μεγαλώνουν το κάτω τους μέρος και ιδιαίτερα οι δυο διπλές πύλες είναι χτισμένα επικλινώς με μεγάλες πέτρες στο πάνω τους δε μέρος τα τείχη τούτα είναι χτισμένα με τούβλα που τα συγκρατούν χοντρά ντουβάρια. Οι δυο επικλινείς τούτες πύλες είναι το σήμα κατατεθέν της Τροίας ΙΙ. Στο πλάι μιας απ’ τις δυο ο Σλήμαν βρήκε τον περιβόητο θησαυρό που βάφτισε του Πρίαμου. Μόνο που σε σχέση με το μακαρίτη τον Πρίαμο και την Τροία του Ομήρου, η Τροία ΙΙ απέχει καμιά χιλιάδα χρόνια.

Πόσο μοιάζουν αλήθεια τα ευρήματα της Τροίας ΙΙ με αυτά που έχεις δει  στη Λήμνο, τα πήλινα σκεύη της προϊστορικής Πολιόχνης; Πόσο μοιάζει το ανάκτορο τούτης της Τροίας με τα ταυτόχρονα κτίσματα της Πολιόχνης; Πόσο θα ζήλευαν οι γελαστοί νησιώτες τους ανθρώπους της Τροίας που μεγάλωνε κι ανδρώνονταν κι έδειχνε πως όπου νάναι ετούτη θα γινόταν πρωτεύουσα δύναμη στη γειτονιά;

Ακόμα Γερμανοί ανασκάπτουν την Τροία. Πριν καιρό βρήκαν ένα όστρακο με εγχάρακτη γραφή που ‘μοιαζε λένε με τη φρυγική. Αναθάρρησαν όσοι πατάνε πάνω σε τούτη δω τη γωνιά που τα πάθη της τα ύμνησε ο Όμηρος και τα πάθη των ανθρώπων της τα ύμνησε ο Ευριπίδης. Φρυγικός είπαν ο Τρωικός πολιτισμός κι οι Φρύγες είναι πρόγονοι των Τούρκων. Έγινε έμβλημα ετούτο το όστρακο κι υψώθηκε ως σημαία παντού. «Νενικήκαμεν σε Αχιλλέα» λένε οι σύγχρονοι «απόγονοι των Τρώων» που ήτανε Φρύγες για να γίνουν 3.500 χρόνια μετά την ήττα τους ξανά κυρίαρχοι στη γειτονιά, ετούτη τη φορά ως Τούρκοι.

Αστειότητες εθνικιστών. Αστειότητες γιατί η κακομοίρα η Αύγη το μόνο που ‘θελε ήταν να σώσει τον καρπό του έρωτά της με το Δία απ’ τη ζήλια της προδομένης Ήρας. Έφτιαξε το λοιπόν ένα κουτί έβαλε μέσα ετούτο τον καρπό που είχε βαφτίσει Τήλεφο και τον πέταξε στη θάλασσα. Τα κύματα απ’ τη μέσα Ελλάδα έφεραν το εκ μακρόθεν ερχόμενο φως, τον Τήλεφο στις ακτές της Τροίας. Ειρηνικά ήρθανε οι Έλληνες στη γειτονιά μόνο που ο Αχιλλέας ξεπαστρεύοντας τους συμμάχους των Τρώων σφάζοντας κι αρπάζοντας Βρυσηϊδες και Χρυσηϊδες έξαφνα ήρθε μούρη με μούρη με τον Τήλεφο. Ήταν αίμα του. Ο Τήλεφος κι η γενιά του σώθηκε κι έστησε έλεγαν ένα άλλο βασίλειο δυνατό λίγο νοτιότερα στη Μυσία.

Τα χρόνια περνάνε...

Τρεις Τροίες, η Τροία ΙΙΙ, η Τροία ΙV και η Τροία V, στήνονται κι αυτές επάλληλες απ’ το 2300 ως το 1800 π.Χ. Πόλεις ισχυρές που μαρτυρούν τον πλούτο τους ευρήματα σημαντικά τέτοια που λίγες σύγχρονές τους προϊστορικές πόλεις μπορούν να δείξουν.

«Κρατάτε ψηλά τους πυρσούς

φωτίστε σας φέρνω το φως

φωτίζω κι αγιάζω

- κοίταξε, κοίτα -

με λαμπάδες αυτό το ναό»

παίρνεις στο κατόπιν την Κασσάνδρα που με υψωμένο το δαυλό σου φέγγει το δρόμο για την Τροία VI, την Τροία που τραγούδησε ο Όμηρος.

Τα τείχη της που απέκρουσαν τον Αχιλλέα και τους Μυρμιδόνες, οι πύργοι απ’ όπου ο γέρο Πρίαμος κι η Ανδρομάχη ματώσαν βλέποντας το κουφάρι του παλικαριού τους του Έκτορα να σέρνεται στο κατόπι του άρματος του γιου της Θέτιδας και του Πηλέα, οι πύλες που άνοιξαν για να ξεχυθούν οι Τρώες να γεμίσουν κουφάρια τον κάμπο, οι ίδιες πύλες που δέχτηκαν το Δούρειο Ίππο όλα είναι εκεί στη θέση τους. Σαν από θαύμα θαρρείς διατηρήθηκε η Τροία VI  πιότερο απ’ όλες  τις άλλες . Περπατάς στα λιθόστρωτα σοκάκια της και λες πως τώρα να θ’ ανοίξουν οι πόρτες των σπιτιών από τη μια κι από την άλλη μεριά του δρόμου και θα βγουν ο Λαοδίκης, ο Τρωίλος, ο Δηίφοβος, η Πολυξένη άντρες και γυναίκες της ηττημένης βασιλικής φαμίλιας και πιότερο απ’ όλους οι γυναίκες θα σου μιλήσουν για τον έρωτα. Τον έρωτα «που ‘ρθε στα παλάτια του Δάρδανου κάποτε και μίλαγαν οι αθάνατοι για την πόλη που ‘γινε τόσο μεγάλη με σμίξιμο με τους θεούς». Κατά πως τα έλεγαν οι καημένες οι Τρωάδες που συρθήκαν σκλάβες στα παλάτια των Ρωμιών «εστάθηκε ανώφελη των θεών η αγάπη για την Τροία».

Η ανασκαφή φέρνει στο φως σε τούτη την Τροία που ξεπερνά σε έκταση τα 15.000 τετραγωνικά μέτρα χάλκινα είδη ιπποσκευής και κόκαλα αλόγων, σκελετούς ζώων κι έξω απ’ τα τείχη ένα νεκροταφείο που οι νεκροί καμένοι τοποθετούνται σε οστεοφυλάκια.

Η Τροία VII εμφανώς μικρότερη γύρω στα 1.200 π.Χ. διατηρεί χαμηλά τείχη κι ένα πολιτισμό που λες πως θαρρείς κι οι θεοί θέλησαν να τον μικρύνουν με το ζόρι. Γύρω στα 1.050 π.Χ. η Τροία χάνεται. Άγριοι λαοί από τη Θράκη κι ύστερα Αιολείς και Θεσσαλοί βάζουν πόδι στην περιοχή. Γύρω στο 700 π.Χ. πάνω στ’ απομεινάρια της Τροίας στήνεται μια πόλη ελληνική η Τροία VIIΙ,που την ονομάζουν Ίλιον. Η ακρόπολη η παλιά Τροία είναι το θυσιαστήριο κι ο ναός της Αθηνάς, ω τι θαύμα!, το πάτωμα τούτου του ιερού σκεπάζει και προστατεύει ως τα χρόνια τα τωρινά την Τροία τη μεγάλη.

Ετούτη η ελληνική είναι η Τροία που επισκέφθηκε ο Μεγαλέξανδρος μετά τη μάχη του Γρανικού αναζητώντας την άκρη του νήματος της ζωής του ήρωά του, του Αχιλλέα. Ήταν λέει 334 π.Χ. όταν εκεί ο Μεγαλέξανδρος έκανε μεγαλοπρεπή θυσία στην Ιλία Αθηνά. Μα μήδε τούτη μήδε και τα τείχη που ‘κτισε ο Λυσίμαχος έσωσαν την πόλη απ’ την καταστροφή. Ο Φλάβιος Φιμβρίας οπαδός του Μάριου στη διάρκεια του ρωμαϊκού εμφυλίου πολέμου καταστρέφει την πόλη γιατί είχε λέει συμμαχήσει με τον Σίλα. Ετούτος γύρω στα 85 π.Χ. ανοικοδομεί την πόλη των προγόνων του Αινεία και την προικίζει ως τέτοια με πλούσια δημόσια κτίρια  ωδείο, θέατρο, βουλευτήριο και βαλανείο. Οι αυτοκράτορες ο Αύγουστος και ο Ανδριανός επισκέπτονται τούτο τον ιερό χώρο που σαν στοιχειό θαρρείς η φήμη του μετά την εξαφάνισή του στα πρωτοχριστιανικά χρόνια άρχισε να γυρίζει πάνω από ολάκερο τον κόσμο.

Η Ελληνική Τροία. Ο ναός της Αθηνάς όπου θυσίασε στη μνήμη του Αχιλλέα ο Μέγας Αλέξανδρος 

Στη σκιά μιας τρωαδίτικης βαλανιδιάς σβήνεις τη δίψα σου  από ένα κύκλο που ολοκλήρωσες ανάμεσα σε τέσσερις χιλιάδες χρόνια ιστορίας. Το ‘χεις αγοράσει ετούτο το μπουκάλι νερό λίγο προτού μπεις στην Τροία από το «ρεστωράν του Πρίαμου»!

Μιλιούνια γύρω σου οι Γιαπωνέζοι συζητούν, ένας Εγγλέζος στα σκαλιά του ρωμαϊκού ωδείου θαρρώντας το για μνημείο της εποχής του Ομήρου απαγγέλλει μεγαλόφωνα Ιλιάδα, ένα ζευγάρι Ιταλών αδιαφορώντας για το αν είναι απόγονοι του Αινεία ή όχι φιλιούνται, σκύβεις παίρνεις ένα πετραδάκι τόσο δα και το χώνεις στη τσέπη σου φυλαχτό για τα χρόνια που θαρθούν, ευτυχής που πάτησες το χώμα κι ανάσανες τον αέρα, το ίδιο χώμα τον ίδιο αέρα που πάτησαν κι ανάσαναν νικητές και νικημένοι στον πρώτο μεγάλο πόλεμο της ανθρωπότητας.

«Ω! Πρίαμε, Πρίαμε που εχάθης άταφος,

δίχως τους δικούς σου,

τις συμφορές μου δεν τις ξέρεις»

Η κραυγή της Εκάβης διαπερνά τα φύλλα της τρωαδίτικης βελανιδιάς.

«Θάνατος μαύρος, σπλαχνικός

σου σκέπασε τα μάτια

και τις ανόσιες σφαγές δεν είδες»

τραγουδάς κι εσύ με το χορό των Τρωάδων.

Κι άκου, η Εκάβη απαντά:

«Κι η στάχτη σαν καπνού φτερούγα

ψηλά θα σηκωθεί και δεν θα ξέρω

πού βρίσκονταν το σπίτι μου»

Βάζεις το χέρι στη τσέπη σφίγγεις δυνατά την πέτρα της τρωικής γης και συ με τα τζιτζίκια που χωμένα στα φυλλώματα των βαλανιδιών που σπάνε με το πρασινόμαυρό τους χρώμα το χρυσαφί της Τρωάδας, τα τζιτζίκια, ο αρχαίος χορός των Τρωάδων τραγουδάνε μαζί σου:

«Θα σβήσει τ’ όνομα της χώρας

ερείπια παντού, συντρίμμια

κι η δόλια Τροία εχάθη, δεν υπάρχει».